කෘත්‍රිම බුද්ධියෙන් රාජ්‍ය සේවයේ නව පරිවර්තනයක්

උත්පාදන කෘත්‍රිම බුද්ධිය (Generative AI) අද වන විට සෑම ක්ෂේත්‍රයකම කතිකාවතන් නව මුහුණුවරකින් සකසමින් පවතී. එහෙත්, රාජ්‍ය පාලනය තුළ එහි විභවය සුවිශේෂී ලෙස ගැඹුරුය. රාජ්‍ය අංශය යනු ප්‍රතිපත්ති, සේවා සැපයීම සහ පුරවැසි විශ්වාසය යන සියල්ල එකට මුණගැසෙන සන්ධිස්ථානයයි. එය නිවැරදිව භාවිත කළහොත්, උත්පාදන AI මගින් රජයන් වඩාත් ප්‍රතිචාරාත්මක, සංවේදී සහ කාර්යක්ෂම කළ හැකිය. එය වැරදි ලෙස භාවිත කළහොත්, ජනතා විශ්වාසය බිඳ දමා, පවතින අසමානතා තවදුරටත් ශක්තිමත් කළ හැකිය.

පසුගිය වසර තුළ, අමාත්‍යාංශ සහ රාජ්‍ය ආයතන ගණනාවක් හරහා වැඩමුළු මෙහෙයවමින්, රාජ්‍ය අංශයේ විධායකයින් 6,000කට ආසන්න පිරිසක් පුහුණු කිරීමට මට සුවිශේෂී අවස්ථාවක් හිමි විය. මෙම සැසිවාර හුදෙක් තාක්ෂණය පිළිබඳව පමණක් නොව, රාජ්‍ය සේවයේ අනාගතය පිළිබඳව නායකයින් සිතන ආකාරය නව රාමුවකට ගෙන ඒම අරමුණු කරගත් ඒවා විය.

උත්පාදන AI මගින් රාජ්‍ය සේවයේ අනාගතය නව රාමුවකට

AI සිට උත්පාදන AI (Generative AI) දක්වා

සාකච්ඡාවලට නිසි පදනමක් ලබා දීම සඳහා, මම බොහෝ විට මූලික සිද්ධාන්තවලින් ආරම්භ කරමි. කෘත්‍රිම බුද්ධිය (AI) යනු ගැටලු විසඳීම, පුරෝකථනය සහ තීරණ ගැනීම ආවරණය වන පුළුල් ක්ෂේත්‍රයකි. කෙසේ වෙතත්, උත්පාදන AI එයට වඩා වෙනස් ය: එය නව දෑ නිර්මාණය කරයි. එය දත්තවල ඇති රටා (patterns) උගෙන, නව පෙළ (text), රූප, පරිගණක කේත (code), හෝ සංගීතය පවා ජනනය කරයි.

මෙම වෙනස රජයන්ට ඉතා වැදගත් වේ. සාම්ප්‍රදායික AI මගින් බදු එකතු කිරීම හෝ රථවාහන කළමනාකරණය ප්‍රශස්ත කළ හැකිය. නමුත් උත්පාදන AI මගින් ප්‍රතිපත්ති කෙටුම්පත් සැකසීමට, නීතිමය ලේඛන පරිවර්තනය කිරීමට හෝ පුරවැසියන් සඳහා බහු-භාෂා සන්නිවේදන පණිවිඩ නිර්මාණය කිරීමට හැකිය — එනම්, පාලනය සහ නිර්මාණශීලීත්වය අතර පාලමක් තනන කාර්යයන් ඉටු කිරීමට ඊට හැකිය.

LLMs, GPTs, සහ ස්වභාවික භාෂා විප්ලවය

වර්තමානයේ උත්පාදන AI තාක්ෂණයේ බලයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් ලැබෙන්නේ මහා පරිමාණ භාෂා ආකෘති (Large Language Models - LLMs) සහ GPTs වලිනි. මෙම ආකෘති, විශාල පෙළ දත්ත කට්ටල මත පුහුණු කර ඇති අතර, එමඟින් මිනිසුන් භාවිත කරන භාෂාවට සමාන භාෂාවක් අවබෝධ කර ගැනීමට සහ ජනනය කිරීමට ඒවාට හැකියාව ලැබේ.

රාජ්‍ය නිලධාරීන් සඳහා මෙහි අරුත විශාල වෙනසකි: තවදුරටත් විශේෂිත කේතීකරණ (coding) කුසලතා මත යැපීමට ඔවුන්ට අවශ්‍ය නැත. ස්වභාවික භාෂාවම අතුරු මුහුණත බවට පත් වේ. නිලධාරීන්ට දැන් සරල ඉංග්‍රීසි (හෝ සිංහල, දෙමළ වැනි) භාෂාවෙන් ප්‍රශ්න ඇසිය හැකි අතර, පද්ධතිය අර්ථවත් ලෙස ප්‍රතිචාර දක්වයි. මෙම "ස්වභාවික භාෂා විප්ලවය" බාධක අඩු කර, දැනුමට ප්‍රවේශය ප්‍රජාතන්ත්‍රීකරණය කර, තාක්ෂණික නොවන කාර්ය මණ්ඩලයට පවා උසස් තාක්ෂණය භාවිත කළ හැකි තත්ත්වයට පත් කරයි.

ප්‍රොම්ප්ටින් (Prompting) සහ අදහස් පැහැදිලිව ප්‍රකාශ කිරීමේ කලාව

ස්වභාවික භාෂාව යනු පාලම නම්, ප්‍රොම්ප්ටින් (Prompting) යනු එම පාලම කෙතරම් ඵලදායී ලෙස තරණය කරනවාද යන්න තීරණය කරන කුසලතාවයි. මගේ වැඩමුළුවලදී, අපි අදහස් පැහැදිලිව ප්‍රකාශ කිරීමේ කලාව (art of articulation) අවධාරණය කරමු: එනම්, සාක්ෂරතාව, ව්‍යුහගත චින්තනය සහ කුතුහලය, AI සමඟ කරන අන්තර්ක්‍රියාවේ ගුණාත්මකභාවය හැඩගස්වන ආකාරයයි.

පැහැදිලි, තාර්කික ප්‍රොම්ප්ට ලිවිය හැකි රාජ්‍ය නිලධාරීන්ට, AI වෙතින් වඩා හොඳ ප්‍රතිදානයන් ලබා ගත හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, දාම චින්තන ප්‍රොම්ප්ටින් (chain-of-thought prompting) භාවිත කිරීමෙන්, සංකීර්ණ ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලීන් පියවරෙන් පියවර විග්‍රහ කිරීමට AI හට උපකාර කළ හැකිය. ඒ හා සමානව, විශේෂයෙන් සැකසූ ප්‍රොම්ප්ට මගින්, අයවැයකරණය, ව්‍යාපෘති සංවර්ධනය හෝ විගණන ප්‍රමිතීන් පිළිබඳව කනිෂ්ඨ නිලධාරීන් පුහුණු කළ හැකිය.

මෙය හුදෙක් තාක්ෂණික කරුණක් නොවේ—එය රාජ්‍ය සේවය තුළ නව ආකාරයක සාක්ෂරතාවක් වගා කිරීමකි.

මුදල්, විගණන සහ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදන ක්ෂේත්‍රයන්හි භාවිතය

අපගේ පුහුණුවේ වඩාත්ම උද්යෝගිමත් කොටසක් වූයේ, රජයේ තීරණාත්මක කාර්යයන් සඳහා විෂය ක්ෂේත්‍රයට-විශේෂිත ප්‍රොම්ප්ට (domain-specific prompts) විධායකයින්ට පෙන්වා දීමයි:

• අයවැය සැලසුම්කරණය සහ නව ව්‍යාපෘති සංවර්ධනය: ප්‍රතිපාදන විශ්ලේෂණය කිරීමට, විවිධ අවස්ථා පරීක්ෂා කිරීමට සහ උපායමාර්ගික සැලසුම්කරණයට සහාය වීමට AI හට හැකිය.

• අධීක්ෂණය සහ ඇගයීම (Monitoring & Evaluation): ව්‍යාපෘති ප්‍රතිඵල නිරීක්ෂණය කිරීමට සහ එහි බලපෑම මැනීමට AI ප්‍රොම්ප්ට මගින් නිලධාරීන්ට මග පෙන්විය හැකිය.

• විගණන ක්‍රියාපටිපාටි: ක්‍රමවේද, අනුකූලතා අවශ්‍යතා සහ වාර්තාකරණ ප්‍රමිතීන් පැහැදිලි කිරීමට AI හට හැකිය—එමගින් රාජ්‍ය විගණන ක්‍රියාවලිය වේගයෙන් ප්‍රගුණ කිරීමට නිලධාරීන්ට උපකාර වේ.

මූල්‍ය පාලනයට උත්පාදන AI ඇතුළත් කිරීමෙන්, අප කරන්නේ හුදෙක් කාර්යයන් ස්වයංක්‍රීය කිරීම පමණක් නොව, ආයතනික ඉගෙනුම් ක්‍රියාවලිය වේගවත් කිරීමකි.

සාමිස අබේසිංහ උත්පාදන කෘත්‍රිම බුද්ධිය (Generative AI) වැඩමුළුව මෙහෙයවමින්

අවදානම්, පක්ෂග්‍රාහීත්වය සහ වගකීම් සහගත භාවිතය

සෑම වැඩමුළුවකදීම අවදානම් පිළිබඳව ද සැලකිය යුතු කාලයක් වෙන් කෙරේ. උත්පාදන AI මගින් වැරදි තොරතුරු (misinformation) ජනනය කිරීම, සංවේදී දත්ත වැරදි ලෙස හැසිරවීම හෝ සමාජයේ පවතින පක්ෂග්‍රාහී ආකල්ප ශක්තිමත් කිරීම සිදුවිය හැකිය. අපගේ පුහුණුවේදී මා නිතර භාවිතා කරන පෙන්ගුයින් උපමාව මෙයට කදිම නිදසුනකි: සියලු කුරුල්ලන් ලෙස පද්ධතිය දකින්නේ පෙන්ගුයින් සතුන් පමණක් නම්, 'සියලු කුරුල්ලන්ට පියාසර කළ නොහැක' යනුවෙන් එය වැරදි ලෙස උපකල්පනය කළ හැකිය.

පක්ෂග්‍රාහී හෝ අසම්පූර්ණ පුහුණු දත්ත, දෝෂ සහිත ප්‍රතිදානයන්ට මග පාදන ආකාරය මෙයින් පැහැදිලි වේ. රාජ්‍ය පාලනයේදී මෙවැනි දෝෂ ශාස්ත්‍රීය කරුණු පමණක් නොවේ—ඒවා මිනිසුන්ගේ ජීවිතවලට සෘජුවම බලපායි. විනිවිදභාවය, වගවීම සහ සාධාරණත්වය යන මූලධර්ම සෑම AI ක්‍රියාවට නැංවීමකදීම අනිවාර්යයෙන් ඇතුළත් කළ යුත්තේ එබැවිනි.

පුරවැසි සේවා සඳහා ඉහළ වටිනාකමක් ඇති භාවිත අවස්ථා

මෙම දැක්ම ප්‍රායෝගිකව තහවුරු කිරීම සඳහා, රජය සඳහා ඉහළ වටිනාකමක් ඇති හොඳම උත්පාදන AI භාවිත අවස්ථා පහක් (top five high-value Gen AI use cases) අපි හඳුනා ගත්තෙමු:

1. ස්වයංක්‍රීය පාරිභෝගික සේවා – පැය 24 පුරාම ක්‍රියාත්මක බහු-භාෂා පුරවැසි සහාය.

2. වංචා හඳුනාගැනීම – රාජ්‍ය අරමුදල් සුරක්ෂිත කිරීම සඳහා AI-බලගැන්වූ විශ්ලේෂණ.

3. සම්පත් බෙදා හැරීම – හිඟ සම්පත් බෙදා හරින ආකාරය ප්‍රශස්ත කිරීම.

4. ප්‍රතිපත්ති විශ්ලේෂණය – වඩා හොඳ තීරණ ගැනීම සඳහා විශාල දත්ත, හරවත් තොරතුරු බවට පත් කිරීම.

5. ඩිජිටල් ලේඛන සැකසීම – කඩදාසි වැඩ ස්වයංක්‍රීය කර, ප්‍රමාදයන් අවම කිරීම.

මෙම සෑම භාවිත අවස්ථාවක්ම වගකීමෙන් යුතුව ක්‍රියාත්මක කළ විට, පොරොත්තු කාලය අඩු කිරීමට, විශ්වාසය වැඩි දියුණු කිරීමට සහ රාජ්‍ය සේවාවන් සඳහා ප්‍රවේශය පුළුල් කිරීමට හැකිය.

ඉදිරියට

AI හරහා රාජ්‍ය සේවය පරිවර්තනය කිරීම යනු හුදෙක් කාර්යක්ෂමතාව පමණක් නොවේ—එය සාධාරණත්වය, ප්‍රවේශ්‍යතාව (accessibility) සහ විශ්වාසය පිළිබඳවයි. රජයන් අඩු අවදානම් සහිත නියමු ව්‍යාපෘති සමඟ ආරම්භ කළ යුතුය, ශ්‍රම බලකායේ කුසලතා වර්ධනයට ආයෝජනය කළ යුතුය, වගකීම් සහගත AI රාමු (responsible AI frameworks) අනුගමනය කළ යුතුය, සහ සංවේදී රාජ්‍ය දත්ත සඳහා නිර්මාණය කරන ලද සුරක්ෂිත වේදිකා භාවිත කළ යුතුය.

අවසාන ඉලක්කය හුදෙක් ඩිජිටල්කරණය නොවේ. එය, රාජ්‍ය සේවය, මානව-කේන්ද්‍රීය, සංවේදී සහ පුරෝකථනීය (anticipatory) සේවාවක් ලෙස නැවත ගොඩනැගීමයි—එනම්, AI මගින් නිලධාරීන්ට සහ පුරවැසියන්ට එකසේ සංකීර්ණත්වය මධ්‍යයේ පැහැදිලි මාවතක් සොයා ගැනීමට උපකාර වන පද්ධතියක් නිර්මාණය කිරීමයි.

උත්පාදන AI, රජයන්ට කැඩපතක් පෙන්වයි: එය නැවත පිළිබිඹු කරන්නේ ඔවුන් එයට ඇතුළත් කිරීමට තෝරාගන්නා සාරධර්මයන්ය. සාධාරණත්වය, විනිවිදභාවය සහ සියල්ලන් ඇතුළත් කර ගැනීම විකල්ප නොවේ—ඒවා විශ්වාසයේ පදනමම වේ.

අවස්ථාව අතිමහත් ය, නමුත් වගකීම ද එසේමය.