දැනුම විකුණූ යුගය ඉවරයි

‘දැනුම බලය වේ’ යන යථාර්තය වසර 2000 වන විට නව සංධිස්ථානයකට පැමිනුණි. පොතපත කියවා, කටපාඩම් කර ලබා ගත් දැනුම තොරතුරු තාක්ෂණය නිසා තවත් පුළුල් වීම එකී සංධිස්ථානයයි. දැනුම තව දුරටත් පළල් පරාසයකට විවිදුන නමුත් කියවීමේ ලිවීමේ සාක්ෂරතාව අනුව එහි සීමාවන් තීරණය කෙරිණි; විශේෂයෙන්ම තොරතුරු තාක්ෂණය ඉංග්‍රීසි භාෂාව මත පදනම් වීම එවැනි සීමාවකි. භාෂාවේ සීමාව නිසාම තොරතුරු තාක්ෂණය දෙමාපියන්ට වැටහුණේ නැති නිසා එයින් දැනුම ලබා ගන්නා ක්‍රමය දරුවන්ට කියා දීමට ඔවුන්ට නොහැකි විණි. ඒ ගැනත් කාගෙන් හෝ අසා දැන ගන්නට සිදුවූ නිසා ටියුෂන්වලටත් තවත් අවස්ථාව ලැබිණි.

තොරතුරු තාක්ෂණය නිසා වෛද්‍ය සහ ඉන්ජිනේරු උපාධිවලට තිබුණු ඉහළ ඉල්ලුම මෘදුකාංග උපාධියට මාරු විණි. තොරතුරු තාක්ෂණ උපාධි ඉහළ මිලකට විකිණීමට ඉඩක් පෞදගලික විශ්විද්‍යාලවලට ද ලැබුණි. එහෙත් එම ඉල්ලුම පැවතුනේ කොතරම් කාලයකටද? වසර විසිපහකටයි. 2025 වන විට ජනප්‍රිය වූ AI තාක්ෂණය හෙවත් කෘතිම බුද්ධිය විසින් ‘දැනුම බලය වේ’ යන්නට නව අරුතක් එකතු කෙරිණි. එනම් දැනුම විකුණූ යුගය වසන් කෙරිණි. එය කොතරම් පරිවර්තනයක් දැයි කියතොත් කෘතිම බුද්ධිය නිරමාණය කළ මෘදුකාංග ඉන්ජිනේරුවන්ට තිබුණු ඉහළ ඉල්ලුම පවා බලපෑමකට ලක් කෙරිණි.

දැනුම පමණක් බලය නොවේ, බලය පවතින්නේ බුද්ධිමත් යොදාගැනීම මතය.

මෙතැනදී විශ්වවිද්‍යාල එතෙක් දරා ගත් බලපුළුවන්කාරය සුණුවිසුණු වී ගියා යැයි කීම නිවැරදිය. වෛද්‍ය, ඉන්ජිනේරු, මෘදුකාංග ආදී උපාධි විසින් අතික්‍රමණය කෙරුණු ශාස්ත්‍රීය උපාධියට නැවත ඉහළ ඉල්ලුමක් ගෙන දෙන කාලයක් උදාවෙනු ඇත. එයට හේතු වන්නේ උත්පාදක කෘතිම බුද්ධිය හෙවත් Generative AI මගින් නිසි ලෙස කාර්යයන් කර ගැනීම සඳහා prompting හෙවත් භාෂාව හසුරුවා නිසි ප්‍රශ්නය ඇසීමේ හැකියාව ඉතාමත් වැදගත් වන බැවිනි. එහිදී සාහිත්‍යමය, කලාත්මක සහ නිර්මාණශීලී මනසක් ඇති පුද්ගලයාට වැඩි අවස්ථාවක් ඇතිවෙයි. AI වෙතින් අසා දැන ගැනීමට නිර්මානාත්මක චින්තනයත් නිර්මානාත්මක ලිවීමත් අවශ්‍ය නිසා ශාස්ත්‍රීය උපාධියට ඉහළ ඉල්ලුමක් ලැබෙන්නට නියමිතය.

AI යුගයේ බලය රැඳෙන්නේ කොතනද? දැනුම රැස් කිරීම මත නොව, දැනුම ප්‍රායෝගික තලයේ ක්‍රියාත්මක කිරීම මතය. දැනුම ප්‍රායෝගිකව ක්‍රියාත්මක කරමින් තමනුත් සමාජයත් බලබන්වන්නා AI යුගයේ දී බලය අත්පත් කර ගනී. ජීවත් වෙන්නට අවශ්‍ය ඔක්සිජන් සොබාදහමෙන් ඉබේ ලැබෙනවා සේ  AI යුගයේ දැනුම ඕනෑම අවස්ථාවක ඕනෑම තැනකින් නොමිලේ ලබා ගැනීමට හැකි දෙයකි. හුස්ම ගෙන ජීවත් වන්නේ කෙසේද කියා ප්‍රදර්ශනය කරනවා සේ දැනුම ප්‍රායෝගික තලයට ගෙන ඒම නිරන්තරව පෙන්වීම AI යුගයේ අභියෝගයයි.

මෙකී පරිවර්තනීය වෙනස කල් තියා හඳුනා ගන්නා ‘ඉඩසර’ දැනුම නොමිලේ බව දනවන්නට මුල පිරුවේය. විශාල කාලයක් හා මුදලක් කැප කර විශ්වවිද්‍යාලයකින් ලබා ගත් උපාධි දැනුම නොමිලේ මේ සමාජයේ ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට (අධ්‍යාපනය කවර තරාතිරමක වුවන්) ‘ඉඩසර’ වෙතින් ලබා ගැනීමට ඉඩ සැලසීය. විශේෂයෙන්ම ආර්ථික, වාණිජ, කළමණාකරණය, ව්‍යාපාර, ගනුදෙනු ආදි විෂය ක්ෂේත්‍ර සඳහා අවශ්‍ය දැනුම ‘ඉඩසර මානව පුස්තකාලය’ වෙත පිවිසීමෙන් ඔබට ඉතා පහසුවෙන් දැන් නොමිලේම ලබා ගත හැකිය. එයින් බල ගැන්වීම ඔබ සතු වගකීමකි. නොමිලේ ඇති එම දැනුම ප්‍රයෝජනයට ගෙන ස්ව උත්සාහයෙන් නැඟී සිටිය හැකිය. එමෙන්ම එම දැනුම පාවිචිචි කර, උත්පාදක කෘතිම බුද්ධියේ සහයෙන්, තමාට ඇති ප්‍රශ්න වලට අදාලව AI ගෙන් විමසීම මගින් තමාටම මේ පුස්තකාලයෙන් ඔබ්බට දැනුම වර්ධනය කර ගත හැකිය. එසේනම් පුස්තකාලයේ අරමුණ කුමක්ද? එහි අරමුණ නම් නිවැරදි ප්‍රශ්න ඇසීමට ඔබව දැනුවත් කිරීමයි.

යැපුම් ආර්ථික මොඩලයේ සිරවී සිටින තාක් කල් සිහින සැබෑ කර ගන්නට නොහැකි බව වටහා ගැනීමට හැකි වේ නම් එයම ජීවිතයට වටී.

නොමිලේ දැනුම බෙදන ‘ඉඩසර’ ව්‍යාපෘතිය ප්‍රජා මූලික නියමු විමර්ශනයක ප්‍රථිපළයකි. සමාජ මාධ්‍ය භාවිතයෙන් කළ මෙකී විමර්ශනයට ලක්ෂ දෙකක පිරිසක් සහභාගී වී 2000ට වැඩි පිරිසක් ප්‍රතිචාර දැක්වීය. ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කළ ප්‍රශ්නාවලිය ‘ඔබේ ව්‍යාපාරික සිහිනය’ කුමක්ද යන්න මත පදනම් විණි. නිශ්පාදන ආර්ථිකයකට නැඹුරු නොවී පෞද්ගලිකවත් සමාජයක් ලෙසත් හිස එසවිය නොහැකිය යන්න එයින් ඉඟි කෙරිණි. මෙහිදී අපට පසක් වුන කැපී පෙනෙන කාරනාව වුයේ, අති බහුතරයකට තමාගේම ව්‍යාපාරයක් කිරීමේ සිහිනයක් තිබුනත් එය සැබෑ කරන මගට අවතීරණ වීමට අවශ්‍ය මුලික දැනුම බහුතරයක් දෙනාට නොමැති වීමයි.

ලංකාවේ අධ්‍යාපනය නොමිලේ වුවද නිෂ්පාදන සහ වෙදාම මුල්වුණ සමාජ ආර්ථික දැනුම හිග බව පෙනේ.විසඳුම, ප්‍රතිසංකරණ වශ්‍ය කරන්නේ මෙකී සමාජීය ගැටළුවටයි. දැනුම ‘නොමිලේ දෙයක්’ කළ යුතු වන්නේ මූළිකවම නව තාකෂණය සහ කෘතීම බුද්ධිය සමග ප්‍රජාව දුප්පත් කමේ මානසික බැම්මෙන්නි දහස් කර ගැනීම පිණිසය. ස්ව ශක්තිය මතු කර ගැනීම පිණිසය. ඉඩසර මානව පුස්තකාලය ඒ සඳහාය.

අධ්‍යාපනයත් තොරතුරු තාක්ෂණයත් පදනම් වූයේ ‘කියවා වටහා ගැනීම’ මතය. AI යුගයේදී එය ‘අසා දැන ගැනීම’ මත පදනම් වේ. අසා දැන ගැනීම සදහා කියවීම, ලිවීම සහ සිතීම ඉතා වැදගත්ය. එමගින් තමා තුල ඇති කරගන්න කුතුහලය තුලින් ප්‍රශ්න ඇසීමට පෙලබිවිමක් තැති කර ගත යුතුය. ලැජ්ජාව හෝ බිය නිසා පන්තියේදී ගුරුවරයාගෙන් නොඇසූ, රාජකාරියේදී ලොක්කා ගෙන් නෑසූ ප්‍රශනය දැන් AI වෙතින් ඉතා ලෙහෙසියෙන් කිසි ලැජ්ජාවක්, බයක් නොමැතිව අසා දැන ගත හැකිය. එම අවස්තාව මේ යුගයේ ලොකුම සමාජීය පෙරලියයි.

ඕනෑම දෙයක්, ඕනෑම විෂයක් ගැන AI වෙතින් අසා දැන ගැනීමට අවස්ථාව උදා විණි. ඒ සඳහා ඉංග්‍රීසි භාෂාව දැන සිටීම අවශ්‍ය නැත. සියල්ල තම මව් බසින්ම අසා දැන ගත හැකිය.

මෙම පරිවර්තනය දෙස බලා ඇතැමුන් නඟන ප්‍රශනයක් වන්නේ AI කියනා දෙය විශ්වාස කරන්නේ කෙසේද යන්නයි. මෙතෙක් ගුරුවරුන් කී දෙය හරිම, නිවැරදිම දේ කියා විශවාස කළේ කෙසේද? එහිදී ගුරුවරයා අතින් සිදුවූ අඩුපාඩු සිදු වුනු අවස්ථා නොතිබුණේද? AI වෙතින්ද අඩුපාඩු සිදුවිය හැකිය.ඒ බව දැන සිටීම ඉතා වැදගත්ය. තව දුරටත් ප්‍රශ්න කිරීමෙන් එකී අඩුපාඩුව මඟ හරවා ගත හැකිය. AI වෙතින් ලැබෙන පිලිතිරු බුද්ධියෙන් විමසීම මිනිසුන් හැටියට අපේ වගකීමකි.AI පිලිබදව අපේ විමසුම් බුද්ධිය වැඩි වන තරමට AI විසින් අපව ආදේශ කිරීමට ඇති හැකියාව අවම වේ.

AI ‍යුගයේ වාසිය වන්නේ ‘මහ ඇදුරන් කියන නිසා පිළිගත යුතුය’ යනුවෙන් පැලපදියම් වී තිබුණු මතය අහෝසි වීමයි. ප්‍රශ්න කිරීමෙන්, විමසා බැලීමෙන් දැනුම නව මානයකට යොමු වේ.

කෘතිම බුද්ධිය (AI) අපගේ ලෝකයේ බොහෝ අංශ නැවත හැඩගස්වමින් සිටින අතර, එය ගෙන එන වඩාත් සිත්ගන්නාසුලු වෙනස්කම්වලින් එකක් වන්නේ දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ පැවති "දැනුම බලයයි" යන කියමනට එල්ල කරන අභියෝගයයි. දැනුම තවමත් අතිශයින් වටිනා වුවද, AI මගින් බලය පිහිටා ඇත්තේ කොතැනද සහ එය ක්‍රියාත්මක වන්නේ කෙසේද යන්න වෙනස් කර දක්වයි.

"දැනුම බලය වේ" යන පිලිගැනීමට AI අභියෝග කර එය නැවත අර්ථ දක්වන ආකාරය මෙන්න:

1. දැනුමට ප්‍රවේශය ප්‍රජාතන්ත්‍රීකරණය කිරීම:

   • සාම්ප්‍රදායික දෘෂ්ටිය: බලය පැමිණියේ දුර්ලභ හෝ විශේෂිත දැනුම සන්තකයේ තබා ගැනීමෙන් වන අතර, එය බොහෝ විට තෝරාගත් කිහිප දෙනෙකු (උදා: විද්වතුන්, විශේෂඥයන්, පුස්තකාල) සතුව පැවතුණි.

   • AI හි අභියෝගය: AI මෙවලම් (සෙවුම් යන්ත්‍ර, විශාල භාෂා ආකෘති සහ අධ්‍යාපනික වේදිකා වැනි) විශාල තොරතුරු ප්‍රමාණයක් ක්ෂණිකව හා පුළුල් ලෙස ප්‍රවේශ විය හැකි බවට පත් කර ඇත. ඕනෑම කෙනෙකුට කරුණු සොයා ගැනීමට හෝ AI මඟින් ඒවා සාරාංශ කර ගැනීමට හැකි වූ විට, කරුණු විශේෂයෙන් සන්තකයේ තබා ගැනීමේ බලය අඩු වේ.

2. සන්තකයේ තබා ගැනීමෙන් යෙදවීම සහ අර්ථ නිරූපණය වෙත මාරුවීම:

   • සාම්ප්‍රදායික දෘෂ්ටිය: බොහෝ කරුණු දැන සිටීම බලපෑමට හා වාසියට සෘජු මූලාශ්‍රයක් විය.

   • AI හි අභියෝගය: AI හට ඕනෑම මිනිසෙකුට වඩා වේගයෙන් හා පුළුල් ලෙස තොරතුරු සිහිපත් කිරීමට හා සංස්ලේෂණය කිරීමට හැකි බැවින්, බලය ඔබ දන්නා දේ සිට AI සපයන දේ සමඟ ඔබට කළ හැකි දේ වෙත මාරු වේ. AI මඟින් ජනනය කරන ලද දැනුම අර්ථ නිරූපණය කිරීමට, විවේචනාත්මකව ඇගයීමට, සංස්ලේෂණය කිරීමට සහ යෙදවීමට ඇති හැකියාව බලයේ නව මූලාශ්‍රය බවට පත්වේ.

3. ප්‍රාතමික දත්තවලට වඩා "ක්‍රියාකාරී බුද්ධියේ" නැඟීම:

   • සාම්ප්‍රදායික දෘෂ්ටිය: දත්ත හෝ තොරතුරු තිබීම අවබෝධය ලබා ගැනීමේ පළමු පියවර විය.

   • AI හි අභියෝගය: AI විශාල දත්ත කට්ටල සැකසීමට, රටා හඳුනා ගැනීමට සහ මිනිසුන්ට මඟ හැරිය හැකි ක්‍රියාකාරී අවබෝධයක් ජනනය කිරීමට විශිෂ්ටයි. බලය තවදුරටත් දත්ත තිබීම පමණක් නොව, තීරණ සහ ක්‍රියා මෙහෙයවන බුද්ධිය බවට එය පරිවර්තනය කිරීමට AI හට ඇති හැකියාවයි. මෙයින් අමු හෝ ප්‍රාතමික හෝ දැනුම සන්තකයේ තබා ගැනීමට වඩා AI මඟින් ලබාගත් අවබෝධය මත ක්‍රියා කිරීමට ඇති හැකියාව වඩාත් බලවත් කරයි.

4. විවේචනාත්මක චින්තනයේ සහ විචක්ෂණභාවයේ වැදගත්කම:

   • සාම්ප්‍රදායික දෘෂ්ටිය: දැනුම බොහෝ විට අධිකාරී සහ විශ්වාසදායක ලෙස සලකනු ලැබීය.

   • AI හි අභියෝගය: AI හට විශ්වාසදායක නොවන තොරතුරු ("hallucinations") ජනනය කිරීමට, එහි පුහුණු දත්තවල ඇති පක්ෂග්‍රාහීත්වය පවත්වා ගැනීමට හෝ සන්දර්භය නොමැතිව තොරතුරු ඉදිරිපත් කිරීමට හැකිය. බලය දැන් පවතින්නේ ශක්තිමත් විවේචනාත්මක චින්තන කුසලතා ඇති, විශ්වාසදායක තොරතුරු විශ්වාසදායක නොවන තොරතුරු වලින් වෙන්කර හඳුනා ගත හැකි සහ AI හි සීමාවන් හා විභව පක්ෂග්‍රාහීත්වය තේරුම් ගන්නා පුද්ගලයන් සතුවයි.

5. AI යුගයේ "බලයේ" නව ආකාර:

   • AI පාලනය කිරීම: වඩාත්ම බලවත් AI ආකෘති, ඇල්ගොරිතම හෝ ඒවා ක්‍රියාත්මක වන යටිතල පහසුකම් පාලනය කරන අය සැලකිය යුතු බලයක් දරයි.

   • AI සැලසුම් කිරීම සහ පුහුණු කිරීම: නිශ්චිත ගැටළු විසඳීම සඳහා AI ආකෘති සැලසුම් කරන්නේ, පුහුණු කරන්නේ සහ සියුම්ව සකස් කරන්නේ කෙසේදැයි තේරුම් ගන්නා පුද්ගලයන්ට සහ කණ්ඩායම්වලට අතිවිශාල බලයක් ඇත. ඔවුන්ගේ "දැනුම" බුද්ධිය නිර්මාණය කිරීම තුළ පවතී.

   • AI හි සීමාවන් සහ ආචාර ධර්ම අවබෝධ කර ගැනීම: AI හි ආචාර ධර්මාත්මක ඇඟවුම්, එහි සමාජ බලපෑම සහ එහි භාවිතය වගකීමෙන් පාලනය කරන්නේ කෙසේද යන්න අවබෝධ කර ගැනීම තුළද බලය පවතී. මෙම ආකාරයේ "දැනුම" අනාගතය මෙහෙයවීම සඳහා ඉතා වැදගත් වේ.

   • Prompt Engineering: අපේක්ෂිත ප්‍රතිදානය ලබා ගැනීම සඳහා AI ආකෘති සමඟ ඵලදායී ලෙස සන්නිවේදනය කිරීමේ කුසලතාව ප්‍රායෝගික බලය ලබා දෙන "දැනුමේ" නව ආකාරයකි.

ඵලදායී ක්‍රියාවක් සඳහා දැනුම පූර්ව අවශ්‍යතාවයක් ලෙස පවතින අතර, AI එම දැනුමේ ස්වභාවය සහ එය බලය බවට පරිවර්තනය වන යාන්ත්‍රණය වෙනස් කරයි. එය දැනුමේ හිඟ ආකෘතියකින් බහුල ආකෘතියක් වෙත ගමන් කරමින් සිටින අතර, එහිදී සැබෑ බලය පවතින්නේ මානව දක්ෂතාවය, විවේචනාත්මක විචක්ෂණභාවය සහ කෘතිම බුද්ධිය ඵලදායී ලෙස උපයෝගී කර ගැනීමට හා මෙහෙයවීමට ඇති හැකියාව මතයි.

ඉඩසර නව්‍ය ඩිජිටල් පුස්තකාලයක් ගොඩනඟමින් සිටින්නේ පුද්ගලයන්ට සහ ව්‍යාපාරවලට කෘතිම බුද්ධිය (AI) සහ වාණිජ දැනුම වඩාත් ප්‍රවේශ විය හැකි සහ ක්‍රියාකාරී බවට පත් කිරීමෙන් ඔවුන් සවිබල ගැන්වීම සඳහායි. AI මගින් "දැනුම බලය වේ" යන කියමන නැවත අර්ථ දක්වන යුගයක, අපගේ වේදිකාව සංකීර්ණ AI සංකල්ප සහ ප්‍රායෝගික යෙදීම් අතර පරතරය පියවීම අරමුණු කරයි. වටිනා සම්පත්, මෙවලම් සහ අධ්‍යාපනික අන්තර්ගතයන් සංවිධානය කිරීමෙන්, ගතික වාණිජ භූ දර්ශනය තුළ පුද්ගලික වර්ධනය, ව්‍යවසායකත්ව සාර්ථකත්වය සහ දැනුවත් තීරණ ගැනීම සඳහා AI ඵලදායී ලෙස භාවිතා කිරීමට පරිශීලකයින්ට හැකි වන පරිදි, නවීනතම තොරතුරු වෙත ප්‍රවේශය ප්‍රජාතන්ත්‍රීකරණය කිරීමටයි ඉඩසර ප්‍රයත්නය වේ.

"දැනුම පමණක් බලය නොවේ, බලය පවතින්නේ බුද්ධිමත් යොදාගැනීම මතයි."

දැනුම විකුණූ යුගය එසේ අවසන් විය.