Digital Literacy
පාඩම 2: ගිණුම් සහ Cloud Basics (ලොග් වීම, Sync වීම, Backups)
Lesson
2
මේ පාඩම වැදගත් ඇයි?
අද රෑ ඔබේ උපාංගය ක්රියා විරහිත වුණොත්, ඔබේ සටහන්, ඡායාරූප, CV එක සහ slides හෙට වනවිට ඉතිරි වේවිද? Cloud ගිණුම් ඒ ප්රශ්නයට 'ඔව්' කියා සන්සුන් පිළිතුරක් දෙනවා. හොඳින් සුරක්ෂිත කළ තනි ගිණුමක් මඟින්, ඔබේ ෆයිල්ස් කිසිම අවුලකින් තොරව ෆෝන් එකේ සිට පොදු පරිගණකයකට, එතැනින් print shop එකකට ආරක්ෂිතව ගෙන යන්න පුළුවන්. ලංකාවේ கரන්ට් ਕੱਪන එක, බස් පරක්කු වෙන එක සහ පොදු උපාංග පාවිච්චි කරන එක සාමාන්ය දෙයක් නිසා, sync සහ backup කියන්නේ සුඛෝපභෝගී දේවල් නෙවෙයි—ඒවා ඔබේ ආරක්ෂක දැල සහ වේගය වැඩි කරන දෙයක්.
මේ පාඩමෙන් එක ප්රධාන cloud ගිණුමක් සකසනවා, එය පියවර දෙකක තහවුරු කිරීමකින් (2FA) lock කරනවා, ඡායාරූප/ලේඛන backups on කරනවා, සහ ඔබේ ෆෝන් එකේ හදන ෆයිල් එකක් තත්පර කිහිපයකින් පරිගණකයක පෙනෙන බව ඔප්පු කරනවා. ඔබට ඒ ක්රියාවලිය ගැන විශ්වාසයක් ඇති වූ විට, අනෙක් හැම පාඩමක්ම සැහැල්ලු වෙනවා.
"වාසනාව විශ්වාස කරන්න එපා. ඔබේ සැකසුම විශ්වාස කරන්න."
පියවර 1: එක ප්රධාන cloud ගිණුමක් තෝරාගන්න (ඒකම පාවිච්චි කරන්න)
බොහෝ දෙනෙක් ඊමේල් ගිණුම් කිහිපයක් පාවිච්චි කරලා අන්තිමට ෆයිල්ස් නැති කරගන්නවා. ඔබට අවශ්ය වෙන්නේ එකම ප්රධාන ගිණුමක් විතරයි: ඊමේල්, drive, docs/sheets/slides, calendar, සහ photos සඳහා. ගුරුවරුන්ට සහ රැකියා දෙන අයට ඔබව හඳුනාගත හැකි වන පරිදි ඔබේ සැබෑ නම (හෝ එයට ආසන්න නමක්) භාවිතා කරන්න. ඒ ගිණුම ඔබේ සටහන් පොතේ ලියාගෙන, මේ පාඩම් මාලාවේ සියලු වැඩ සඳහා එයම පාවිච්චි කරන්න.
එකම දේ පාවිච්චි කිරීම වැදගත්: හැමදේම එක ගිණුමකට සම්බන්ධ වූ විට, ඔබේ portfolio එක වෘත්තීය පෙනුමක් ගන්නා අතර, යම් හෙයකින් ගිණුම නැවත ලබාගැනීමට අවශ්ය වුවහොත් එය ඉතා පහසුයි.
පියවර 2: ගිණුම සුරක්ෂිත කරන්න (2FA, recovery email/phone, backup කේත)
Password එකක් විතරක් මදි. පියවර දෙකක තහවුරු කිරීම (Two-factor authentication - 2FA) එක් කරන්න. එවිට කවුරුහරි ඔබේ password එක දැනගත්තත්, ඔවුන්ට ඔබේ තාවකාලික කේතය (one-time code) නැතිව ලොග් වෙන්න බැහැ.
2FA on කරන්න (authenticator app එකක් හෝ SMS මගින්).
ඔබට පාලනය කළ හැකි recovery email ලිපිනයක් සහ දුරකථන අංකයක් එක් කරන්න.
Backup කේත කිහිපයක් generate කරගන්න. ඒවා ඔබේ Idasara Digital Portfolio / Assets / Security ෆෝල්ඩරයේ YYYY-MM-DD_Account-Backup-Codes.pdf ලෙස PDF එකක් සාදා save කරන්න. ඒ වගේම, ඒවා කඩදාසියක ලියා නිවසේ ආරක්ෂිත තැනක තබන්න.
ඔබේ password එක ශක්තිමත්, අන්යයන්ට නොමැති, සහ මතක තබාගත හැකි එකක් දැයි පරීක්ෂා කරන්න. Social media apps වල password නැවත පාවිච්චි කිරීමෙන් වළකින්න.
"2FA කියන්නේ lock එකකට අමතරව ආරක්ෂකයෙක් ඉන්නවා වගේ වැඩක්."
පියවර 3: හිසරදය වළක්වන Cloud සැකසුම් හදාගන්න
ඔබ එක ෆයිල් එකක්වත් upload කිරීමට පෙර, මේ මූලික සැකසුම් හදන්න:
Drive ව්යුහය: උඩින්ම Idasara Digital Portfolio ලෙස ෆෝල්ඩරයක් සාදන්න. එය ඇතුළේ, Docs, Sheets, Slides, Assets, Outputs, Inbox (To Sort) ලෙස ෆෝල්ඩර සාදන්න.
Sharing සැකසුම: Drive එකේ default sharing සැකසුම Restricted ලෙස සකසන්න. ඔබට අවශ්ය විටකදී, නිශ්චිත ෆයිල්ස් View හෝ Comment සඳහා වෙනස් කළ හැකියි (පාඩම 11).
Upload සැකසුම්: ඩේටා සීමිත නම්, Wi-Fi only uploads on කරන්න.
Offline access: වැදගත් දේවල් (Brief, Budget Sheet, Mini-Deck) Available offline ලෙස mark කරන්න. එවිට கரන්ට් ගියත් වැඩ නතර වෙන්නේ නැහැ.
Scans තබන තැන: ID scans සහ receipts, Assets / Security ෆෝල්ඩරයේ තබන්න (කිසිවිටක public links ලෙස share කරන්න එපා).
කුඩා සැකසුම් = ලොකු සැනසීමක්. ඔබ නොදැනුවත්වම පෞද්ගලික ෆයිල්ස් share වීම හෝ ඩේටා පිච ්චීම සිදු නොවනු ඇත.
පියවර 4: Sync ක්රියාවලිය වැඩ කරන බව ඔප්පු කරගන්න (ෆෝන් එක ↔ පරිගණකය/පුස්තකාලයේ PC)
දැන් අපි මේ ක්රියාවලිය මුල සිට අගටම පරීක්ෂා කරමු.
ඔබේ ෆෝන් එකෙන්, cloud Docs app එක විවෘත කරන්න. YYYY-MM-DD_Hello-Sync_Test නමින් document එකක් සාදන්න. "This is my sync test" කියා එක පේළියක් ලියන්න.
පරිගණකයකින් (ගෙදර, පාසලේ, හෝ පුස්තකාලයේ), browser එකක incognito/guest window එකක් විවෘත කර, එම ගිණුමටම ලොග් වී, ඔබේ drive එක විවෘත කරන්න.
ඒ Doc එක සොයාගන්න. එය පෙනෙන්නට තිබේ නම්, sync ක්රියාවලිය සක්රීයයි. පරිගණකයෙන් දෙවන වාක්යයක් edit කරන්න.
නැවත ඔබේ ෆෝන් එකට ගොස්, එම වෙනස එහි පෙනෙනවාදැයි තහවුරු කරන්න.
එය නොපෙනේ නම්, Wi-Fi එකේ විනාඩියක් රැඳී සිටින්න හෝ app/browser එක refresh කරන්න. මේ සරල පරීක්ෂණය සමත් වූ විට, කාර්යබහුල දවසකදී ඔබට මේ පද්ධතිය විශ්වාස කළ හැකියි.
රන් රීතිය
උත්සාහ කරන්න → ඉඟියක් ලබාගන්න → තහවුරු කරන්න → නිපදවන්න යන ක්රියාවලිය වැඩ කරන්නේ ඔබේ ෆයිල්ස් හරියට හුවමාරු වෙනවා නම් පමණි. ඔබට එය අවශ්ය වීමට පෙර sync ක්රියාවලිය පරීක්ෂා කරන්න.
පියවර 5: ඇත්තටම නැවත ලබාගත හැකි Backups (ඡායාරූප + ලේඛන)
Backups ඇත්ත වෙන්නේ ඔබට ඒවායින් දත්ත නැවත ලබාගන්න පුළුවන් නම් විතරයි.
ඡායාරූප: Camera/Photos සඳහා cloud backup on කරන්න. අවශ්ය නම් Wi-Fi only භාවිතා කරන්න. එක ඡායාරූපයක් ගන්න; එය ඔබේ cloud එකේ පෙනෙනවාදැයි තහවුරු කරන්න.
ලේඛන: Docs වල test file එකක් සාදා, එය වෙනත් උපාංගයක පෙනෙනවාදැයි බලන්න.
Restore පුහුණුව: හානියක් නැති ෆයිල් එකක් delete කර; එය cloud එකේ ඇති Trash/Recycle Bin එකෙන් නැවත ලබාගන්න.
Version history: Doc එකක් විවෘත කර, වෙනසක් කර, Version history බලන්න. මෙය තිබෙන බව දැන සිටීම, කවදාහරි දවසක ඔබේ ප්රතිඵල බේරාගනු ඇත.
ම ේ ගැන සරලව හිතන්න: ඡායාරූප සහ ලේඛන මුලින්ම ජීවත් වෙන්නේ cloud එකේ; උපාංග කියන්නේ එහි පිටපත් විතරයි.
පියවර 6: අඩු ඩේටා පුරුදු (ලංකාවට ගැලපෙන)
ඩේටා කියන්නේ සල්ලි. මේ පුරුදු වලින් දෙකම ඉතිරි කරගන්න:
Mobile data වලින් නොව, Wi-Fi වලින් upload කරන්න.
PDF ලෙස print කර, view-only links share කරන්න. එවිට බර ෆයිල්ස් නැවත නැවත යැවීමෙන් වළකින්න පුළුවන්.
Scans compress කරන්න (බොහෝ forms සඳහා A4 කොළයක් 150–200 dpi ප්රමාණවත්).
Apps කිහිපයකින් එකම දේ upload කිරීමෙන් වළකින්න; සියල්ල ඔබේ Portfolio එකේ එක තැනකට ගේන්න.
Reader/Light modes පාවිච්චි කරන විට පර්යේෂණ කරන විට පිටු වේගයෙන් load වේ.
මේ තීරණ ඔබේ බිල අඩු කරන අතර ඔබේ ඉවසීම වැඩි කරයි.
පියවර 7: පොදු උපාංගවල ආරක්ෂාව (labs, print shops)
පොදු පරිගණක ප්රයෝජනවත්—නමුත් ඔබ කිසිදු හෝඩුවාවක් ඉතිරි නොකරන්නේ නම් පමණි.
Guest/Incognito window එකක් භාවිතා කරන්න.
Cloud web අඩවියට පමණක් ලොග් වන්න. Edit කළ හැකි මුල් ෆයිල්ස් download කිරීමෙන් වළකින්න.
Print කිරීම සඳහා PDF export කරන්න (fonts/layout එලෙසම පවතී).
Print කළ පසු, sign out වී, Downloads සහ Recent files හිස් කර, window එක වසා දමන්න.
ඔබේ නීතිය: මුල් ෆයිල්ස් cloud එකේ පිරිසිදුව තබාගන්න; print shops වලට පෙනෙන්නේ PDF විතරයි.
නරක පුරුදු vs හොඳ පුරුදු (Cloud පුරුදු)
අවස්ථාව | නරක ක්රමය | වඩා හොඳ ක්රමය |
ගිණුම් | හැමදේටම ඊමේල් 3-4ක් | සැබෑ නම සහිත එක ප්රධාන ගිණුමක් |
ආරක්ෂාව | Password එක විතරයි | Password + 2FA + backup කේත |
ව්යුහය | ඕනෑවට upload කිරීම | Portfolio ෆෝල්ඩර + නම් කිරීමේ නීති |
Sharing | "ඕනෑම කෙනෙකුට edit කරන්න පුළුවන්" | Default Restricted; View/Comment share කිරීම |
.docx ෆයිල් එක shop එකට ගෙනයාම | PDF export කර, print කර, sign out වීම |
අත්යවශ්ය දේ vs තිබුණොත් හොඳ දේ
අත්යවශ්ය දේ (අදම කරන්න) | තිබුණොත් හොඳ දේ (පසුව එක්කරගන්න) |
