Financial Literacy
පාඩම 11: රක්ෂණය සහ අවදානම් කළමනාකරණය
Lesson
11
ඇයි මේ පාඩම වැදගත් වෙන්නේ?
සමහර ප්රශ්න පොඩියි: ඔබ සැලසුම් නොකළ බස් ගාස්තුවක්, කැඩුණු ලයිට් එකක්, උගුරේ අමාරුවක්. ඔබේ හදිසි අරමුදලෙන් (පාඩම 6) ඒවා බලාගන්න පුළුවන්. සමහර ප්රශ්න ලොකුයි: රෝහල්ගත වීමක්, බරපතල පාරේ අනතුරක්, ගෙදර ගින්නක්, පවුලේ හදිසි මරණයක්. මේවාට ඔබට මාස ගාණකින්—හෝ අවුරුදු ගාණකින්වත්—ඉතිරි කරන්න බැරි තරම් මුදලක් වැය වෙන්න පුළුවන්. රක්ෂණය අයිති වෙන්නේ එතැනටයි. එය නරක සිදුවීම් සිදුවීම නවත්වන්නේ නෑ. එය නරක සිදුවීමක් ඔබේ මූල්ය තත්ත්වය විනාශ කිරීම නවත්වනවා.
ශ්රී ලංකාවේ, බොහෝ පවුල් වෛද්ය හදිසි අවස්ථාවකින් හෝ අනතුරකින් පසු ණයට වැටෙනවා. ණයක් අද දවස විසඳලා, හෙට දවසේ පීඩනය ඇති කරනවා. රක්ෂණය ණය නැතිව අද ද වස විසඳනවා. ඔබේ හදිසි අරමුදල + අයවැය + රක්ෂණය එකතු වෙලා ඔබේ ආරක්ෂක දැල හදනවා: හදිසි අරමුදල පොඩි කම්පන අල්ලගන්නවා, රක්ෂණය ලොකු කම්පන අල්ලගන්නවා.
“පොඩි දේවල් වලට ඔබම රක්ෂණය වන්න. ලොකු දේවල් වල අවදානම මාරු කරන්න.”
පියවර 1: රක්ෂණය කියන්නේ ඇත්තටම මොකක්ද (සරලව, පැහැදිලිව, අවංකව)
රක්ෂණය කියන්නේ අවදානම බෙදාගන්නා ක්රමයක්. බොහෝ දෙනෙක් වාරිකය (premium) කියන පොඩි මුදලක් එක තැනකට (තටාකයකට වගේ) එකතු කරනවා. ඔවුන්ගෙන් කෙනෙකුට ආවරණය වන ප්රශ්නයක් ආවම, ඒ එකතු වූ මුදලින් වියදමෙන් වැඩි කොටසක් ගෙවනවා. ඔබ මිලදී ගන්නේ ලාභයක් නෙවෙයි, ආරක්ෂාවක්.
සරල වචන කිහිපයක්:
වාරිකය (Premium): ආවරණය ක්රියාත්මකව තබාගැනීමට ඔබ නිතිපතා (මාසිකව/වාර්ෂිකව) ගෙවන මුදල.
ආවරණය / රක්ෂණ මුදල (Coverage): හිමිකම් ඉල්ලීමකදී රක්ෂණ සමාගම ගෙවන උපරිම මුදල.
අඩුකිරීම / ඔබ ගෙවන කොටස (Deductible): වාරිකය අඩු කරගැනීම සඳහා, හිමිකම් ඉල්ලීමකදී ඔබ මුලින්ම ගෙවන කුඩා කොටස.
පොරොත්තු කාලය (Waiting Period): ඔබ ඔප්පුව මිලදී ගත් පසු, සමහර ප්රතිලාභ තවම අදාළ නොවන කාල සීමාවක්.
ආවරණය නොවන දේවල් (Exclusions): රක්ෂණයෙන් ආවරණය නොකරන දේවල් (උදා: කලින් පැවති සමහර රෝග).
හිමිකම් ඉල්ලීම (Claim): යම් දෙයක් සිදු වූ විට ඔබ කරන නිල ඉල්ලීම.
පොදු රක්ෂණ ආවරණ ගැන හිතන්න:
සෞඛ්ය රක්ෂණය / රෝහල් ආවරණය: අනතුරු සහ අසනීප සඳහා රෝහල් බිල්පත් ගෙවීමට උදව් වෙනවා.
ජීවිත රක්ෂණය (ශුද්ධ කාලීන): පවුලට ආදායම් උපයන කෙනා මිය ගියහොත්, කාලීන ජීවිත රක්ෂණ ඔප්පුවක් වසර ගණනක ආදායම නැවත ලබාදීමට හෝ ණය ගෙවා දැමීමට එකවර මුදලක් ගෙවනවා. මේක ආරක්ෂාව පමණයි—සරලයි, පැහැදිලියි, සහ සාමාන්යයෙන් හොඳම වටිනාකමක් තියෙනවා.
මෝටර් රථ රක්ෂණය: ඔබ පදවනවා නම්, ඔබට ආවරණයක් අවශ්යයි.
දේපළ රක්ෂණය: ඔබේ නිවස හෝ බඩු බාහිරාදිය ගින්නෙන්, සමහර ස්වභාවික විපත් වලින්, සහ සොරකම් වලින් (ඔප්පුවේ නියමයන්ට යටත්ව) ආවරණය කරනවා.
ක්ෂුද්ර රක්ෂණය (Microinsurance): නිශ්චිත අවදානම් සඳහා කුඩා, අඩු වාරික සහිත ඔප්පු.
“යම් අලාභයක් ඔබව කඩා වට්ටනවා නම්, එය රක්ෂණය කරන්න. යම් අලාභයක් ඔබට කරදරයක් පමණක් නම්, එය ඔබේ අයවැයේ සැලසුම් කරන්න.”
පියවර 2: ප්රායෝගික ආරක්ෂක සැලැස්මක් ගොඩනඟන්න
රක්ෂණය කිරීමට පෙර අවදානම අඩු කිරීමෙන් පටන් ගන්න. හෙල්මට් එක දාන්න. සීට් බෙල්ට් එක දාන්න. ගෙදර උණට බෙහෙත් තියාගන්න. හොඳ පුරුදු වලින් කාලයත් එක්ක හිමිකම් ඉල්ලීම්—සහ වාරික—අඩු වෙනවා.
දැන් මුලින්ම රක්ෂණය කළ යුත්තේ මොකක්ද කියලා තීරණය කරන්න. මේ පිළිවෙළ භාවිතා කරන්න:
සෞඛ්යය: රෝහල්ගත වීමකින් ඉතුරුම් නැතිවෙන්න පුළුවන්.
ජීවිතය (කාලීන) ආදායම් උපයන්නන් සඳහා: කවුරුහරි ඔබේ ආදායම මත යැපෙනවා නම්, ඔවුන්ව ආරක්ෂා කරන්න.
මෝටර් රථ: ඔබ පාසලට හෝ රැකියාවට පදවනවා නම්, අවම වශයෙන් තුන්වන පාර්ශ්ව ආවරණයක් අවශ්යයි.
දේපළ: ඔබට නැවත හදාගන්න බැරි දේවල් රක්ෂණය කරන්න—නිවස, ප්රධාන උපකරණ.
ඔබට දැරිය හැකි වාරිකයක් ගැන හිතන්න. සාමාන්යයෙන්, ආරක්ෂක වාරික (සෞඛ්ය + ජීවිත + මෝටර් රථ) ඔබේ මාසික ආදායමෙන් සාධාරණ කොටසක් (බොහෝ පවුල් වලට 5-10%) ඇතුළත තබා ගැනීමට උත්සාහ කරන්න.
ඔබේ අනාගතයේදී හිමිකම් ඉල්ලීම් පහසු කරගන්න. හිමිකම් ඉල්ලීම් ෆෝල්ඩරයක් (කඩදාසි හෝ ඩිජිටල්) සාදන්න. එහි ඔප්පු අංක, හැඳුනුම්පතේ/රියදුරු බලපත්රයේ පිටපත්, වාහනයේ පොත, මිලදී ගත් රිසිට්පත්, සහ රක්ෂණ සමාගමේ හදිසි ඇමතුම් අංක තබාගන්න.
රන් රීතිය
ඔබට දරාගත නොහැකි අලාභ රක්ෂණය කරන්න. ඉතිරිය සඳහා ඔබේ හදිසි අරමුදල සහ අයවැය භාවිතා කරන්න. ආරක්ෂාව සරලව, පැහැදිලිව, සහ දැරිය හැකි මට්ටමක තබාගන්න.
කුමන අවදානමකට කුමන මෙවලමද? |
අවදානම් උදාහරණය |
උණට බෙහෙත්, පොඩි සායන ვიзиტი |
ෆෝන් තිරය කැඩීම |
අනතුරකින් පසු රෝහලේ සැත්කමක් |
ආදායම් උපයන්නා මිය යාම |
මෝටර් බයිසිකලය වෙනත් වාහනයක හැපීම |
ව්යායාම: ආරක්ෂා වෙන්න දැන් ඔබේ වාරය
ව්යායාමය 1 — අවදානම් සිතියම (විනාඩි 10).කොටු හතරක් අඳින්න: කුඩා බලපෑම, ලොකු බලපෑම, විය හැකි, විය නොහැකි. ඔබේ අවදානම් එහි තබන්න: උණ, බයික් එක සීරීම, රෝහල්ගත වීම, ගෙදර ගින්න.
ව්යායාමය 2 — රක්ෂණ ඔප්පු සාරාංශය.දැනට පවතින ඕනෑම ඔප්පුවක් ලැයිස්තුගත කරන්න (සෞඛ්ය, ජීවිත, මෝටර් රථ). ඔප්පු අංකය, රක්ෂණ මුදල, වාරිකය, අලුත් කරන දිනය, සහ හදිසි ඇමතුම් අංකය ලියන්න.
ව්යායාමය 3 — එක ආවරණයක් සසඳන්න.එක ප්රමුඛතාවයක් තෝරාගන්න (සෞඛ්ය හෝ කාලීන ජීවිත). මිල ගණන් දෙකක් ලබාගන්න. ප්රධාන වෙනස්කම් ලියන්න: ආවරණය, ඔබ ගෙවන කොටස, ආවරණය නොවන දේවල්, වාරිකය.
ව්යායාමය 4 — හිමිකම් ඉල්ලීම් ෆෝල්ඩරය."රක්ෂණය – හිමිකම් ඉල්ලීම්" නමින් ෆෝල්ඩරයක් (කඩදාසි හෝ ෆෝන් ඇල්බමයක්) සාදන්න. එයට එකතු කරන්න: හැඳුනුම්පතේ ඡායාරූපයක්, ඔප්පුවේ පිටු, වාහනයේ පොත, සහ රක්ෂණ සමාගමේ හදිසි ඇමතුම් අංක.
ව්යායාමය 5 — වාරික නීතිය.ඔබේ මාසික ආරක්ෂක අයවැය තීරණය කරන්න (උදාහරණයක් ලෙස, ආදායමෙන් 7%).
ව්යායාමය 6 — වාර්ෂික සමාලෝචන දිනය.එක් දිනයක් තෝරාගන්න (උදා: ඔබේ උපන් දින මාසය). දින දර්ශනයේ මතක් කිරීමක් දාන්න: "රක්ෂණය සමාලෝචනය කරන්න."
ඉක්මන් ජයග්රහණයක්
අද, ඔබේ රක්ෂණ සමාගම ේ හදිසි ඇමතුම් අංක ඔබේ ෆෝන් එකේ සේව් කරගෙන, පවතින ඕනෑම රක්ෂණ ඔප්පුවක ඡායාරූපයක් ගන්න. දැන්ම ඔබේ හිමිකම් ඉල්ලීම් ෆෝල්ඩරය පටන් ගන්න.
සුලබ බාධක (සහ සරල විසඳුම්)
"මම නිරෝගීව ඉන්නවා නම් රක්ෂණය නාස්තියක්." - ඔබ මිලදී ගන්නේ දුර්ලභ, මිල අධික සිදුවීම් සඳහා මනසේ සාමයයි. එය අනවශ්ය යැයි හැඟේ—නමුත් දවසක එය ඔබව ණයෙන් බේරාගන්නා තුරු පමණි.
"වාරික හරිම වැඩියි." - මූලික ආරක්ෂාවෙන් පටන් ගන්න. වාරික අඩු කරගැනීමට ඔබ ගෙවන කොටස (deductible) වැඩි කරන්න.
"නියෝජිතයන් ඉතුරුම් ඔප්පු විකුණන්න බල කරනවා." - ආචාරශීලීව සහ පැහැදිලිව කියන්න: "මට ආරක්ෂාව පමණක් අවශ්යයි—කාලීන ජීවිත රක්ෂණයක්."
"හිමිකම් ඉල්ලීම් ප්රතික්ෂේප වෙනවා." - ප්රතික්ෂේප වීම් බොහෝ විට සිදුවන්නේ ආවරණය නොවන දේවල්, පොරොත්තු කාල, හෝ තොරතුරු හෙළි නොකිරීම නිසා. ප්රධාන කරුණු කියවන්න, පෝරම වල ඇත්ත කියන්න, සහ ලියකියවිලි තබාගන්න.
“සන්සුන්ව සූදානම් වන්න, එවිට ඔබට කුණාටු වලදී ක්රියා කළ හැකිය.”
ඔබේ පළමු පියවර සම්පූර්ණයි
රක්ෂණය යනු කුමක්ද, ප්රධාන වචන, සහ කුමන අවදානම් ඔබම රක්ෂණය කරගත යුතුද සහ මාරු කළ යුතුද යන්න ඔබ දැන් දන්නවා. ඔබට සරල, දැරිය හැකි ආරක්ෂක සැලැස්මක් ගොඩනගා ගත හැකියි.
අදම පටන් ගන්න: ඔබේ අවදානම් සිතියම සම්පූර්ණ කරන්න, ඕනෑම ඔප්පුවක ඡායාරූප ගන්න, හදිසි ඇමතුම් අංක සේව් කරගන්න. හිමිකම් ඉල්ලීම් ෆෝල්ඩරය කොහේද තියෙන්නේ කියලා පවුලේ එක්කෙනෙකුට කියන්න. ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ගොඩනැගෙන්නේ මෙහෙමයි—නිහඬව, පැහැදිලිව, සහ විනයක් ඇතුව.
