Financial Literacy
පාඩම 3: වියදම් නිරීක්ෂණය – සටහන් සහ කාන්දුවීම්
Lesson
3
ඇයි මේ පාඩම වැදගත් වෙන්නේ?
ගොඩක් අය තමන් කොච්චරක් උපයනවාද කියලා දළ වශයෙන් දන්නවා, නමුත් තමන්ගේ මුදල් යන්නේ කොහාටද කියලා හරියටම දන්නේ හරිම ටික දෙනයි. මුදල් අතින් යන්නේ පොඩි පොඩි දේවල් වලට—ෂෝට් ඊට්ස් එකකට, හදිසි ටුක් රයිඩ් එකකට, අමතර ඩේටා රීලෝඩ් එකකට—සතිය අන්තිමේදී ඔබ අහනවා, "මේ සල්ලි ඔක්කොම කොහෙටද ගියේ?" කියලා. ඔබට ඔබේ වියදම් පේන්නේ නැත්නම්, ඔබට ඒවා පාලනය කරන්න බෑ. මේ පාඩමෙන් ඔබට හැම රුපියලක්ම පේන සරල ක්‍රමයක් දෙනවා. එතකොට ඔබට වැදගත් දේවල් වලට මුදල් ඉතිරි කරගෙන, අනවශ්‍ය දේවල් නවත්තන්න පුළුවන්.
පොඩි හිල් තියෙන වතුර ටැංකියක් ගැන හිතන්න. උදේ බලනකොට ටැංකිය පිරිලා වගේ පේනවා, ඒත් හවස වෙනකොට වතුර මට්ටම බැහැලා. ඔබ වැදගත් දේකට වතුර පාවිච්චි කළේ නෑ; ඒක නිකන්ම කාන්දු වෙලා ගියා. මුදලුත් ඒ වගේමයි. කාන්දුවීම් වහගත්තොත්, መጠነኛ ආදායමකින් වුණත් ඔබේ ඉලක්ක වලට යන්න පුළුවන්.
“පොඩි කාන්දුවීම් වලින් ලොකු නැව් ගිලෙනවා.”
පියවර 1: ඔබේ මුදල් ඇත්තටම යන්නේ කොහාටද කියලා බලන්න
මේ ඇත්ත කරුණාවෙන් පිළිගන්න: ඔබ නාස්තිකාරයෙක් නෙවෙයි—ඔබ දැනුවත් නැති කෙනෙක්. දැනුවත්කම පටන් ගන්නේ පැහැදිලි චිත්‍රයක් එක්ක. ඔබ කෙටි කාලයකට වියදම් කරන හැම රුපියලක්ම සටහන් කරලා, ඒ රටාව සමාලෝචනය කරලා ඒ චිත්‍රය හදාගන්නවා. අපි මනිනකොට, අපි ඉගෙන ගන්නවා. අපි ඉගෙන ගන්නකොට, අපිට වෙනස් විදිහට තෝරාගන්න පුළුවන්.
වියදම් කියවන්න සරල ක්‍රමයක් තමයි ඒවා අවශ්‍යතා (Needs), උවමනා (Wants), සහ නාස්තිය (Waste) විදිහට වර්ග කරන එක.
අවශ්ය තා: ඔබව ජීවත් කරවන හෝ ඔබේ අනාගතය ගොඩනගන දේවල්: මූලික ආහාර, කුලිය, බෙහෙත්, ඉස්කෝලෙට හෝ වැඩට යන ගමන්, විභාග ගාස්තු.
උවමනා: තිබුණොත් හොඳ දේවල්: රසකැවිලි, විලාසිතා, එකම දේක මිල අධික වර්ග.
නාස්තිය: ඔබ පසුතැවෙන හෝ ප්‍රයෝජනයට නොගත් වියදම්: පරක්කු වීමේ දඩ, හිතුවක්කාරයට ගත්තු දේවල්, බස් එක තිබියදී ගිය අමතර ටුක් රයිඩ්.
කාන්දුවීම් ගැනත් බලන්න—තනියම බලනකොට ලොකු නැති, ඒත් මාසයක් පුරා එකතු වෙනකොට ලොකු ගාණක් වෙන පොඩි, නැවත නැවත වෙන වියදම්.
රු. 60ක බිස්කට් එකක් සතියට තුන් පාරක් ගත්තොත් මාසෙට රු. 720ක් විතර වෙනවා.
රු. 60ක බස් ගමනක් වෙනුවට දිනපතා යන රු. 150ක ටුක් ගමනක් කියන්නේ දවසකට අමතර රු. 90ක්; දවස් 20කට ඒක රු. 1,800ක්.
රු. 200ක සිසිල් බීමක් සතියට හතර පාරක් බිව්වොත් මා සෙකට රු. 3,000කට වැඩියි.
මේ කිසිවක් "වැරදි" නෑ, නමුත් ඒ හැම එකක්ම තේරීමක්. ඉලක්කම් දකිනකොට ඔබට හිතාමතාම තෝරාගන්න උදව් වෙනවා.
“මනින දේ කළමනාකරණය කළ හැකියි.”
පියවර 2: ඔබේ දින 7ක වියදම් දිනපොත හදාගන්න
එක සතියකට, රහස් පරීක්ෂකයෙක් වගේ වැඩ කරන්න. ඔබේ රාජකාරිය විනිශ්චය කරන එක නෙවෙයි; ඔබේ රාජකාරිය දේවල් නිරීක්ෂණය කරන එක. ඔබ ඇත්තටම පාවිච්චි කරන එක සටහන් ක්‍රමයක් තෝරාගන්න: ඔබ ළඟ තියාගන්න පොඩි නෝට්බුක් එකක්, බිත්තියේ ගහන එක කොළයක්, ෆෝන් එකේ නෝට්ස් ඇප් එකක්. හොඳම මෙවලම තමයි ඔබ හැමවෙලේම අරින එක.
තීරු තුනක් හදාගන්න: දිනය, වියදම/දේ, මුදල (රු.). කැමති නම් වර්ගය කියලත් එකක් දාන්න (උදා: කෑම, ගමන්, ඩේටා, අධ්‍යාපන, සෞඛ්‍ය). වර්ග දැම්මම සමාලෝචනය පහසුයි. ඔබ වියදම් කරන හැම වෙලාවකම, ඒක ඒ වෙලාවෙම හරි ගෙදර ආව ගමන් හරි ලියන්න.
සතිය ඉවර වුණාම, එක් එක් වර්ගයට ගිය මුළු මුදල එකතු කරන්න. අත්‍යවශ්‍ය අවශ්‍යතා නොවන, වැඩිම එකතු තුන රවුම් කරන්න. මේවා තමයි ඔබේ ප්‍රධාන කාන්දුවීම් තුන. ලබන සතියේදී එයින් එක කාන්දුවීමක් භාගයකින් අඩු කරන්න එකක් තෝරාගන්න. ඔබ හැමදේම එකපාරටම තහනම් කරන්නේ නෑ. ඔබට පවත්වාගෙන යන්න පුළුවන් එක බුද්ධිමත් කප්පාදුවක් තෝරාගන්න.
රන් රීතිය
හැම රුපියලක්ම එදා ම ලියන්න—ඒක ගියේ කොහාටද කියලා අමතක වෙන්න කලින්.
ඔබේ මුදල්, නිරීක්ෂණය නොකරන විට vs. කරන විට |
නිරීක්ෂණය නොකරන විට |
සටහනක් නැතුව මුදල් අතුරුදහන් වෙනවා |
ඔබ අනුමාන කරලා පීඩනයට පත් වෙනවා |
හිතුවක්කාරයට කරන මිලදී ගැනීම් සාමාන්‍යයි |
ඉලක්ක හරිම දුරයි වගේ දැනෙනවා |
ව්‍යායාම: බලන්න සහ වහන ්න දැන් ඔබේ වාරය
ව්‍යායාමය 1 — ඔබේ දින 7ක දිනපොත පටන් ගන්න. ඔබේ ක්‍රමය තෝරගෙන දැන්ම සකස් කරන්න. අද දිනය ලියලා, ඔබ ඊළඟට වියදම් කරනකොට පළමු සටහන දාන්න.
ව්‍යායාමය 2 — දවස අවසානයේදී පරීක්ෂා කිරීම. හැම රෑම, විනාඩි දෙකක් ගන්න. ඔබේ ලැයිස්තුව කියවලා, අතපසු වුණු දේවල් එකතු කරන්න.
ව්‍යායාමය 3 — සතිපතා සමාලෝචනය සහ ප්‍රධාන කාන්දුවීම් තුන. දවස් හතකට පස්සේ, එක් එක් වර්ගය එකතු කරන්න. අත්‍යවශ්‍ය නොවන ලොකුම තුන තෝරන්න. ලොකුම එකට, ලබන සතියට සරල නීතියක් දාගන්න—"ගමන් දෙකකට ටුක් එක වෙනුවට බස් එකේ යනවා," "සිසිල් බීම සතියට එක පාරයි."
ව්‍යායාමය 4 — වෙනස ඉතිරි කරන්න. ඔබේ නීතිය නිසා ඔබ වියදම් නොකළ මුදල, ඒ වියදම මඟහැරපු දවසෙම ඔබේ ඉතිරි කරන තැනට දාන්න. ඔබ රු. 200ක බීමකට එපා කිව්වොත්, රු. 200ක් ඉතිරි කරන්න.
ව්‍යායාමය 5 — ඔබ ේ ඉලක්කයට සම්බන්ධ කරන්න. එක වාක්‍යයක් ලියන්න: "මගේ සතියකට රු. ___ක කාන්දුවීම් කප්පාදුවෙන්, මගේ රු. ___ක ඉලක්කයට සති ___කින් ළඟා වෙන්න පුළුවන්."
ඉක්මන් ජයග්‍රහණයක්
අද, හැම වියදමක්ම සටහන් කරලා, හෙට මඟහරින්න පුළුවන් එකක් ලකුණු කරන්න. ඒ මුදල රෑ වෙද්දී ඔබේ ඉතිරි කරන තැනට දාන්න.
සුලබ බාධක (සහ සරල විසඳුම්)
"මට ලියන්න අමතක වෙනවා." - ඔබ දැනටමත් කරන දෙයක් එක්ක මේ පුරුද්ද සම්බන්ධ කරන්න. රෑට ෆෝන් එක චාර්ජ් කරන්න දානකොට, ඔබේ දිනපොත අරින්න.
"මගේ විනෝද වියදම් ලියන්න මට ලැජ්ජයි." - මේ දිනපොත ඔබ වෙනුවෙන්, විනිශ්චය කරන්න නෙවෙයි. විනෝදය ජීවිතයේ කොටසක්. ඉලක්කය විනෝදය බිංදුවට ගේන එක නෙවෙයි; ඉලක්කය සැලසුම් කළ විනෝදය.
"මගේ පවුලේ අය විවිධ විදිහට වියදම් කරනවා." - ඔබ වියදම් කරන දේවලින් පටන් ගන්න. එක්කෙනෙකුට මේ අදහස සතියකට උත්සාහ කරන්න කියලා ආරාධනා කරන්න.
"මම කලින් උත්සාහ කරලා නැවැත්තුවා." - දවස් හතක පොරොන්දුවක් එක්ක ආයෙත් පටන් ගන්න.
“මුදල් අතුරුදහන් වෙන්නේ නෑ. ඒක පොඩි පොඩි පියවර වලින් ඇවිදගෙන යනවා.”
ඔබේ පළමු පියවර සම්පූර්ණයි
ඔබට දැන් ඔබේ වියදම් බලන්නත්, ඔබේ ප්‍රගතිය හෙමින් කරන කාන්දුවීම් වහගන්නත් ක්‍රමයක් තියෙනවා. දින 7ක දිනපොත තමයි ඔබේ පුහුණු පිටිය. එදාම ලියන්න. සතිපතා සමාලෝචනය කරන්න. එක සැරේට එක කාන්දුවීමක් කපන්න. ඉතිරි කරපු මුදල ඒ වෙලාවෙම මාරු කරන්න.
අදම පටන් ගන්න. දිනය ලියන්න, ඊළඟ වියදම සටහන් කරන්න, සහ අද රෑ ඔබේ පළමු දවස අවසානයේ පරීක්ෂාව කරන්න. දවස් හතකින්, ඔබ බොහෝ දෙනෙක් කවදාවත් නොකරන තරමට ඔබේ මුදල් ගැන හොඳින් දැනගනීවි—ඒ වගේම ඔබට ඒ වෙනස ඔබේ හිතට සහ මුදල් පසුම්බියට දැනේවි.