Financial Literacy
පාඩම 4: අයවැය ක්‍රම – 50/30/20 සහ අඩු ආදායම්ලාභීන් සඳහා ක්‍රම
Lesson
4
ඇයි මේ පාඩම වැදගත් වෙන්නේ?
අයවැය කියන්නේ ඔබේ මුදල් වලට හදන සරල සැලැස්මක්. ඒක නැතුව, සල්ලි පොඩි පොඩි දේවල් වලට වියදම් වෙලා යනවා—ෂෝට් ඊට්ස්, අමතර ටුක් රයිඩ්, ඩේටා රීලෝඩ්—අන්තිමට ඒ සල්ලි කොහෙටද ගියේ කියලා ඔබටම හිතාගන්න බෑ. අයවැයක් එක්ක, මාසේ පටන් ගන්න කලින්ම හැම රුපියලකටම වැඩක් භාර දෙනවා. මොනවද ගෙවන්න ඕන, මොනවද පස්සට දාන්න පුළුවන්, සහ මොනවද ඔබව ඉලක්ක වලට ළං කරන්නේ කියලා ඔබ දන්න නිසා හිතට සැහැල්ලුවක් දැනෙනවා.
ශ්‍රී ලංකාවේ මිල ගණන් නිතරම වෙනස් වෙනවා. ලයිට් බිල් වැඩිවෙනවා, කෑම මිල ඉහළ යනවා, බස් ගාස්තු වෙනස් වෙනවා. ඔබ අනුමානයෙන් වැඩ කරනකොට, මේ වෙනස්කම් වලින් පීඩනයක් ඇතිවෙනවා. අයවැයක් මඟින් ඔබට මේ වෙනස්කම් වලට හැඩගැහෙන්නත්, ඔබේ ඉලක්ක ආරක්ෂා කරගන්නත් ස්ථාවර ක්‍රමයක් දෙනවා. මේ පාඩමෙන් ඔබට ප්‍රායෝගික ක්‍රම දෙකක් පෙන්වනවා: සම්භාව්‍ය 50/30/20 ක්‍රමය සහ අමාරු මාස සහ අක්‍රමවත් ආදායම් සඳහා හදපු අඩු ආදායම් ආකෘති.
“සැලසුම් කරන දේ සිදු වේ.”
පියවර 1: 50/30/20 අයවැය ඉගෙන ගෙන එය ක්‍රියාත්මක කරන්න
50/30/20 ක්‍රමය ලෝකය පුරාම ප්‍රසිද්ධයි, මොකද ඒක සරලයි:
50% අවශ්‍යතා (Needs): අනිවාර්යයෙන්ම ගෙවිය යුතු දේවල්—මූලික ආහාර ද්‍රව්‍ය, කුලිය/බෝඩිං ගාස්තු, විදුලිය, වතුර, ඉස්කෝලෙට/වැඩට යන ගමන්, බෙහෙත්, අවම ණය ගෙවීම්, ඉස්කෝලේ/ටියුෂන් ගාස්තු.
30% උවමනා (Wants): තිබුණොත් හොඳ දේවල්—එළියෙන් කෑම, රසකැවිලි, විලාසිතා, විනෝදාස්වාදය, වැඩිදියුණු කිරීම්.
20% ඉතුරුම් සහ ණය ගෙවීම් (Savings & Debt): හදිසි අරමුදල, කෙටි කාලීන ඉලක්ක, දිගු කාලීන ආයෝජන, අමතර ණය ගෙවීම්.
ඔබේ මාසික ශුද්ධ ආදායම ලැයිස්තුගත කිරීමෙන් පටන් ගන්න. ඔබ දිනපතා හෝ සතිපතා උපයනවා නම්, එය මාසික ඇස්තමේන්තුවකට හරවන්න (සති හතරක හෝ පහක එකතුව). ඊටපස්සේ මුදල් ප්‍රමාණයන් වෙන් කරන්න. උදාහරණයක් විදිහට, ඔබේ මාසික ආදායම රු. 60,000 නම්:
50% අවශ්‍යතා → රු. 30,000
30% උවමනා → රු. 18,000
20% ඉතුරුම් සහ ණය → රු. 12,000
මේක ආරම්භක ලක්ෂ්‍යයක් මිසක් හිරගෙයක් නෙවෙයි. ඔබේ අවශ්‍යතා වලට රු. 33,000ක් යනවා නම්, දැනට "උවමනා" වලින් රු. 3,000ක් මාරු කරන්න—ඒත් "ඉතුරුම් සහ ණය" වලට යමක් තියාගන්න උත්සාහ කරන්න. හදිසි අරමුදලට හෝ ණයට රු. 2,000ක් වුණත් ආරක්ෂා කරගන්න එක වටිනවා.
එක පිටුවක සැලැස්මක් එක්ක 50/30/20 ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක කරන්න. "අවශ්‍යතා", "උවමනා", "ඉතුරුම් සහ ණය" කියලා මාතෘකා තුනක් ලියලා, එක් එක් එක යටතේ ප්‍රධාන දේවල් මුදල් ප්‍රමාණයත් එක්ක ලියන්න. පඩි ලැබුණම, එක් එක් කාණ්ඩයට මුදල් මාරු කරන්න (ලියුම් කවර වලට හෝ ඩිජිටල් "මුට්ටි" වලට). එක කාණ්ඩයක මුදල් ඉවර වුණාම, වියදම් කරන එක නවත්තන්න.
පියවර 2: අඩු ආදායම් ආකෘති භාවිතා කරන්න (අමාරු මාස සහ අක්‍රමවත් ආදායම)
ගොඩක් පවුල් වල, අවශ්‍යතා සඳහා ආදායමෙන් භාගයකට වඩා යනවා. ඔබට දිනපතා, සතිපතා හෝ අක්‍රමවත් ලෙස මුදල් ලැබෙන්නත් පුළුවන්. මේ වගේ අවස්ථා වලදීත් ඔබට අයවැයක් හදන්න පුළුවන්—අත්‍යවශ්‍ය දේවල් සහ ඔබේ අනාගතය ආරක්ෂා කරන මේ ක්‍රම භාවිතා කරන්න.
70/20/10 – තරමක් අමාරු, ඒත් කළමනාකරණය කළ හැකි මාස සඳහා
70% අවශ්‍යතා, 20% ඉතුරුම් සහ ණය, 10% උවමනා.
80/15/5 – ඉතා අමාරු මාස හෝ හදිසි අවස්ථා සඳහා
80% අවශ්‍යතා, 15% ඉතුරුම් සහ ණය, 5% උවමනා.
ශේෂය බිංදුව වන අයවැය (Zero-Based Budget) – හැම රුපියලකටම වැඩක්
ආදායමෙන් සැලසුම් කළ හැම වියදමක්ම අඩු කළාම, කඩදාසියේ ඉතිරිය බිංදුවයි.
%-පදනම් කරගත් ගෙවීම් ක්‍රමය – අක්‍රමවත් ආදායම් සඳහා
මුදල් ලැබෙන හැම වෙලාවකම (දිනපතා/සතිපතා), ඒ වෙලාවෙම ඔබ තෝරාගත් ප්‍රතිශත වලින් ඒක බෙදන්න.
උදා: රු. 2,000ක දවසක 70/20/10 ක්‍රමයට: රු. 1,400ක් අවශ්‍යතා වලට, රු. 400ක් ඉතුරුම්/ණය වලට, රු. 200ක් උවමනා වලට.
අනාගත වියදම් අරමුදල් (Sinking Funds) – දන්නා, අනාගත වියදම් සඳහා
විභාග ගාස්තු, නිල ඇඳුම්, අවුරුදු ගමන්/තෑගි වගේ ලොකු, කලින් දන්න වියදම් පොඩි මාසික ගණන් වලට කඩන්න.
බිල්පත් දින දර්ශනය (Bill Calendar) – කාලය කළමනාකරණයට
කුලී, බිල්පත්, ඉස්කෝලේ ගාස්තු ගෙවිය යුතු දවස් ලකුණු කරන්න.
රන් රීතිය
පළමුව අවශ්‍යතා. ඊළඟට ඔබටම ගෙවන්න (හදිසි අරමුදල, ඉලක්ක, ණය). අන්තිමට උවමනා.
අයවැය ආකෘති එක බැල්මකින් |
ආකෘතිය |
50/30/20 |
70/20/10 |
80/15/5 |
ව්‍යායාම: අයවැය හදන්න දැන් ඔබේ වාරය
ව්‍යායාමය 1 — එක පිටුවක අයවැයක් හදන්න.
පසුගිය පාඩමේ (පාඩම 3) දින 7ක වියදම් දිනපොත ගන්න. මාසෙට බලාපොරොත්තු වෙන ආදායම එකතු කරන්න. එක ආකෘතියක් තෝරාගන්න—50/30/20 හෝ 70/20/10. "අවශ්‍යතා", "ඉතුරුම් සහ ණය", "උවමනා" කියලා ලියලා, එක් එක් එක යටතේ දේවල් මුදල් ප්‍රමාණයත් එක්ක ලියන්න.
ව්‍යායාමය 2 — අනාගත වියදම් අරමුදල් හදාගන්න.
මේ අවුරුද්දේ ඔබ දැනටමත් බලාපොරොත්තු වෙන අනාගත වියදම් තුනක් ලියන්න (විභාග ගාස්තු, නිල ඇඳුම්). එක් එක් එක මාසික ගණන් වලට කඩන්න. ඒවට ලේබල් කරපු ලියුම් කවරයක් හදලා, පළමු තැන්පතුව අදම කරන්න.
ව්‍යායාමය 3 — බිල්පත් දින දර්ශනයක් හදන්න.
එක පිටුවක, කුලී, බිල්පත්, ගාස්තු ගෙවිය යුතු දවස් ලකුණු කරන්න. ඔබේ ආදායම් ලැබෙන දවස් ලකුණු කරන්න.
ව්‍යායාමය 4 — %-පදනම් කරගත් ක්‍රමය සති දෙකක් උත්සාහ කරන්න.
ඔබේ ආදායම අක්‍රමවත් නම්, ප්‍රතිශත තෝරාගන්න (උදා: 70/20/10). ලබන සති දෙක පුරා, ලැබෙන හැම මුදලක්ම ඒ වෙලාවෙම බෙදන්න.
ව්‍යායාමය 5 — සතිපතා විනාඩි 15ක සමාලෝචනය.
සතියකට වරක්, ඔබේ එක පිටුවේ අයවැය අරගෙන බලන්න. සැලැස්ම සහ ඇත්ත තත්ත්වය සසඳන්න. වෙනස්කම් කරමින් ඉදිරියට යන්න.
ඉක්මන් ජයග්‍රහණයක්
මුලින්ම ගෙවිය යුතු දේවල් ලැයිස්තුවක් හදන්න (කෑම, කුලිය, බිල්පත්, ගමන්, බෙහෙත්, ගාස්තු). මේ මාසේ වෙන කිසිම දේකට කලින් මේවට මුදල් වෙන් කරන්න. අදම ඔබේ හදිසි අරමුදලට රු. 500ක් දාන්න.
සුලබ බාධක (සහ සරල විසඳුම්)
"මගේ ආදායම අයවැයක් හදන්න තරම් පොඩියි." - අයවැය කියන්නේ ලොකු මුදල් ගැන නෙවෙයි—ඒක පැහැදිලි තීරණ ගැනීම ගැනයි.
"මිල ගණන් වෙනස් වෙනවා." - සැලැස්ම අතහරින්න එපා; කාණ්ඩ වෙනස් කරන්න. කෑම මිල වැඩිවුණොත්, මාසෙකට "උවමනා" අඩු කරන්න.
"පවුලේ අයගේ බලපෑම නිසා වියදම් වෙනවා." - ඔබේ එක පිටුවේ අයවැ ය සහ ඉලක්ක ඔවුන්ට පෙන්වන්න.
"මට අමතක වෙනවා හරි කම්මැලියි." - සතිපතා විනාඩි 15ක සමාලෝචනයක් පුරුද්දක් කරගන්න—එකම දවසේ, එකම වෙලාවට.
ඔබේ පළමු පියවර සම්පූර්ණයි
ඔබ දැන් අයවැය හදන ක්‍රම දෙකක් දන්නවා. ඔබ තෝරාගන්නා ක්‍රමයට වඩා වැදගත් වන්නේ එය හැම සතියකම භාවිතා කිරීමට ඔබට ඇති විනයයි. පළමුව අවශ්‍යතා. ඊළඟට ඔබටම ගෙවන්න. අන්තිමට උවමනා.
අදම පටන් ගන්න: ඔබේ එක පිටුවේ අයවැය ලියන්න, අනාගත වියදම් අරමුදල් දෙකක් හදාගන්න, සහ ඔබේ බිල්පත් දින දර්ශනය හදන්න. ඔබට ලැබෙන ඊළඟ මුදල ඔබ තෝරාගත් ප්‍රතිශත වලින් බෙදලා, ඔබේ හදිසි අරමුදලට රු. 500ක් දාන්න. ස්ථාවරත්වය ගොඩනැගෙන්නේ මෙහෙමයි—නිහඬව, පැහැදිලිව, සහ විනයක් ඇතුව.