Lesson Notes
10 ශ්‍රේණිය
11 ශ්‍රේණිය
පාඩම 03: මිශ්‍රණ
Grade
11
Term
1
මෙම මාර්ගෝපදේශය මඟින් "මිශ්‍රණ" පාඩමේ ඇති සංකල්ප, ගණනය කිරීමේ ක්‍රම, වෙන් කිරීමේ ශිල්පීය ක්‍රම සහ විභාගයට අත්‍යවශ්‍ය කරුණු සරලව පැහැදිලි කරයි.
1. පාඩමේ සාරාංශය (කෙටි සටහන)
මිශ්‍රණයක් යනු: සංඝටක දෙකක් හෝ කිහිපයක් රසායනිකව වෙනස් නොවී එකට මිශ්‍ර වී පවතින, භෞතික ක්‍රම මගින් වෙන් කළ හැකි පදාර්ථයයි. (උදා: වාතය, ලුණු ද්‍රාවණය, පස්).
මිශ්‍රණ වර්ග:
සමජාතීය මිශ්‍රණ (ද්‍රාවණ): මිශ්‍රණය පුරාම සංයුතිය ඒකාකාර වේ. සංඝටක වෙන් වෙන්ව හඳුනාගත නොහැක. (උදා: සීනි ද්‍රාවණය, වාතය, පිත්තල).
විෂමජාතීය මිශ්‍රණ: මිශ්‍රණය පුරාම සංයුතිය ඒකාකාර නොවේ. සංඝටක වෙන් වෙන්ව දැකිය හැක. (උදා: මැටි දිය කළ ජලය, පළතුරු සලාද).
ද්‍රාවණ:
ද්‍රාවකය: ද්‍රාවණයේ වැඩිපුරම ඇති සංඝටකය.
ද්‍රාව්‍යය: ද්‍රාවකයේ දිය වී ඇති සංඝටකය. <center>ද්‍රාව්‍යය + ද්‍රාවකය = ද්‍රාවණය</center>
ද්‍රාව්‍යතාව: නියමිත උෂ්ණත්වයකදී, ද්‍රාවක ග්‍රෑම් 100ක දිය කළ හැකි උපරිම ද්‍රාව්‍ය ස්කන්ධයයි.
ද්‍රාව්‍යතාව කෙරෙහි බලපාන සාධක: උෂ්ණත්වය, ද්‍රාව්‍යයේ ස්වභාවය, ද්‍රාවකයේ ස්වභාවය.
මිශ්‍රණයක සංයුතිය ප්‍රකාශ කිරීම:
ස්කන්ධ භාගය (m/m): (සංඝටකයේ ස්කන්ධය) / (මිශ්‍රණයේ මුළු ස්කන්ධය)
පරිමා භාගය (V/V): (සංඝටකයේ පරිමාව) / (මිශ්‍රණයේ මුළු පරිමාව)
සාන්ද්‍රණය (n/V): ද්‍රාවණ ඒකක පරිමාවක (dm³) ඇති ද්‍රාව්‍ය මවුල ප්‍රමාණය (mol dm⁻³).
2. විභාගයට වැදගත් කරුණු
අර්ථ දැක්වීම්: මිශ්‍රණය, සමජාතීය මිශ්‍රණය, ද්‍රාවණය, ද්‍රාව්‍යතාව, සාන්ද්‍රණය.
වෙනස්කම්: සමජාතීය සහ විෂමජාතීය මිශ්‍රණ අතර වෙනස පැහැදිලිව දැන සිටීම.
ගණනය කිරීම්:
මිශ්‍රණයක සංයුතිය (ස්කන්ධ/පරිමා භාගය) ගණනය කිරීම.
ද්‍රාවණයක සාන්ද්‍රණය (mol dm⁻³) ගණනය කිරීම.
නියමිත සාන්ද්‍රණයක් සහිත ප්‍රාමාණික ද්‍රාවණයක් පිළියෙල කිරීමට අවශ්‍ය ද්‍රාව්‍ය ස්කන්ධය සෙවීම.
වෙන් කිරීමේ ක්‍රම: එක් එක් වෙන් කිරීමේ ක්‍රමය යොදාගන්නා අවස්ථාව සහ එම ක්‍රමය පදනම් වන විද්‍යාත්මක මූලධර්මය (ගුණය) දැන සිටීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. (උදා: භාගික ආසවනය -> බොරතෙල් පිරිපහදුව -> තාපාංකවල වෙනස).
ප්‍රායෝගික යෙදීම්: මුහුදු ජලයෙන් ලුණු නිෂ්පාදනය, සගන්ධ තෙල් නිස්සාරණය, බොරතෙල් පිරිපහදුව වැනි කර්මාන්ත වලදී යොදාගන්නා වෙන් කිරීමේ ක්‍රම මොනවාදැයි දැන සිටීම වැදගත්.
3. මතක තබා ගැනීමේ උපක්‍රම (Tips & Tricks)
"සමාන දේ සමාන දේවල දියවේ" (Like dissolves like): ධ්‍රැවීය ද්‍රාව්‍ය (උදා: ලුණු) ධ්‍රැවීය ද්‍රාවකවල (උදා: ජලය) දියවේ. නිර්ධ්‍රැවීය ද්‍රාව්‍ය (උදා: ග්‍රීස්) නිර්ධ්‍රැවීය ද්‍රාවකවල (උදා: භූමිතෙල්) දියවේ.
සාන්ද්‍රණ සූත්‍රය: සාන්ද්‍රණය (C) = මවුල (n) / පරිමාව (V). මෙය C = n/V ලෙස කෙටියෙන් මතක තබා ගන්න.
වෙන් කිරීමේ ක්‍රම:
ආසවනය: "ආසවනය" යනු නටවා වාෂ්ප කර නැවත ඝනීභවනය කිරීමයි.
භාගික ආසවනය: "භාග" වලට වෙන් කිරීම. තාපාංක එකිනෙකට ආසන්න ද්‍රව සඳහා යොදාගනී.
හුමාල ආසවනය: "හුමාලය" මගින් රත් කිරීම. තාපයට ඔරොත්තු නොදෙන ද්‍රව්‍ය (සගන්ධ තෙල්) සඳහා යොදාගනී.
4. විභාග ගැටළු සඳහා ඉඟි
බහුවරණ ප්‍රශ්න (MCQ): මිශ්‍රණ වර්ග, ද්‍රාව්‍යතාවට බලපාන සාධක, සහ එක් එක් වෙන් කිරීමේ ක්‍රමය වඩාත් සුදුසු වන්නේ කුමන අවස්ථාවටද යන්න පිළිබඳව ප්‍රශ්න අසයි.
ව්‍යුහගත රචනා ප්‍රශ්න:
මිශ්‍රණයක් වෙන් කිරීමට සුදුසු ක්‍රමවේදයක් නම් කර, එම උපකරණ ඇටවුම ඇඳීමට පැමිණිය හැක. (උදා: සරල ආසවනය).
ද්‍රාවණයක සාන්ද්‍රණය හෝ ප්‍රාමාණික ද්‍රාවණයක් සෑදීමට අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය ගණනය කිරීමේ ගැටළු බහුලව පැමිණේ.
රචනා ප්‍රශ්න:
"මුහුදු ජලයෙන් ලුණු නිපදවීමේ ක්‍රියාවලියේදී යොදාගන්නා ප්‍රධාන වෙන් කිරීමේ ශිල්පීය ක්‍රම දෙක පැහැදිලි කරන්න."
"බොරතෙල් යනු හයිඩ්‍රොකාබන මිශ්‍රණයකි. එහි සංඝටක වෙන් කරගන්නා භාගික ආසවන ක්‍රියාවලිය පැහැදිලි කර, ඉන් ලැබෙන ඵල 3ක් සහ ඒවායේ ප්‍රයෝජන සඳහන් කරන්න."
වියාචනය (Disclaimer)
Idasara Academy ඉගෙනුම් සම්පත් නිර්මාණය කර ඇත්තේ සිසුන්ට මගපෙන්වීම, පුහුණුව සහ අධ්‍යයන උපායමාර්ග ලබාදී සහයෝගය දැක්වීමටය.
කෙසේ වෙතත්, සියලුම විභාග සහ නිල අවශ්‍යතා සඳහා, සිසුන් අනිවාර්යයෙන්ම ශ්‍රී ලංකා අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශයේ, අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද නිල පෙළපොත් සහ සම්පත් පරිශීලනය කළ යුතුය.
ජාතික විභාග සඳහා අන්තර්ගතයේ නිල බලය ලත් මූලාශ්‍රය වනුයේ රජය විසින් නිකුත් කරනු ලබන මෙම ප්‍රකාශනයි.