Lesson Notes
10 ශ්‍රේණිය
11 ශ්‍රේණිය
පාඩම 11: බලයක භ්‍රමණ ආචරණය (Turning Effect of a Force)
Grade
10
Term
2
බලයකින් වස්තුවක් තල්ලු කිරීමට හෝ ඇදීමට පමණක් නොව, කරකැවීමටත් පුළුවන්. දොරක් ඇරීමේදී, යතුරකින් නට්ටයක් කරකැවීමේදී අපි පාවිච්චි කරන්නේ බලයක මේ කරකැවීමේ හැකියාවයි. මේ පාඩමෙන් අපි ඒ ගැන විද්‍යාත්මකව ඉගෙන ගනිමු.
කෙටි සටහන් (Short Notes):
ඝූර්ණය (Moment of a Force):
යම් ලක්ෂ්‍යයක් (විවර්තනයක්) වටා වස්තුවක් කරකැවීමට බලයකට ඇති හැකියාව ඝූර්ණය ලෙස හැඳින්වේ.
මෙය බලයේ භ්‍රමණ ආචරණය ලෙසද හඳුන්වයි.
ඝූර්ණය ගණනය කිරීම: ඝූර්ණය = බලය (F) × විවර්තනයේ සිට බලයට ඇති ලම්බක දුර (d)
ඝූර්ණයේ SI ඒකකය නිව්ටන් මීටර (Nm) වේ.
ඝූර්ණ මූලධර්මය (Principle of Moments):
වස්තුවක් සමතුලිතතාවයේ (නොකැරකී) පවතින්නේ නම්, එම වස්තුව මත ක්‍රියා කරන, වාමාවර්ත ඝූර්ණවල එකතුව = දක්ෂිණාවර්ත ඝූර්ණවල එකතුව
තimbangan (see-saw) එකක් සමබරව පවතින්නේ මේ මූලධර්මය අනුවයි.
2. බල යුග්මය (Couple):
වස්තුවක් මත ක්‍රියා කරන, විශාලත්වයෙන් සමාන, දිශාවෙන් ප්‍රතිවිරුද්ධ සහ සමාන්තර වන බල දෙකක් බල යුග්මයක් ලෙස හැඳින්වේ.
බල යුග්මයකින් ඇතිවන්නේ ශුද්ධ භ්‍රමණයක් පමණි (වස්තුව එක තැනක සිට කැරකැවේ).
උදාහරණ: වාහනයක සුක්කානම කරකැවීම, බෝතල් මූඩියක් ඇරීම.
ඉඟි සහ කෙටි ක්‍රම (Tips & Tricks):
ඝූර්ණය වැඩි කරගන්න ක්‍රම 2ක්:
යොදන බලය වැඩි කිරීම.
බලය යොදන දුර වැඩි කිරීම. (මලකඩ කාපු නට්ටයක් ගලවන්න දිග යතුරක් පාවිච්චි කරන්නේ ඒකයි).
තimbangan ගැටලු: ඝූර්ණ මූලධර්මය පාවිච්චි කරනකොට,
මුලින්ම තimbangan ලෑල්ල සමබර වෙලා තියෙන තැන (විවර්තනය/ආධාරකය) හොයාගන්න.
ආධාරකයේ වම් පැත්තේ බල වලින් හැදෙන ඝූර්ණ (වාමාවර්ත) ටික එක පැත්තකටත්, දකුණු පැත්තේ බල වලින් හැදෙන ඝූර්ණ (දක්ෂිණාවර්ත) ටික අනිත් පැත්තටත් ලියාගෙන සමාන කරන්න.
විභාගය සඳහා වැදගත් කරුණු (Important Points for Exam):
අර්ථ දැක්වීම: "බලයක ඝූර්ණය" යනු කුමක්දැයි අර්ථ දැක්වීමට සහ එය ගණනය කරන සමීකරණය ලිවීමට පුරුදු වන්න.
ඝූර්ණ මූලධර්මය: "වස්තුවක් සමතුලිතතාවයේ පවතින විට, වාමාවර්ත ඝූර්ණ දක්ෂිණාවර්ත ඝූර්ණවලට සමාන වේ" යන මූලධර්මය ප්‍රකාශ කිරීමට දැන සිටීම වැදගත්.
ගණනය කිරීම්: තimbangan ලෑල්ලක්, ලීවරයක් වැනි සරල අවස්ථාවක් දී, නොදන්නා බලයක් හෝ දුරක් සෙවීමට ඝූර්ණ මූලධර්මය යොදාගන්නා ගැටලු විභාගයට බහුලව පැමිණේ.
ප්‍රායෝගික යෙදීම්: දොරක අසව්ව, බයිසිකලයක පැඩලය, යතුරක් වැනි එදිනෙදා ජීවිතයේ උදාහරණ දී, ඝූර්ණය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය පැහැදිලි කිරීමට අසන ප්‍රශ්න සඳහා සූදානම් වන්න.
බල යුග්මය: බල යුග්මයක් යනු කුමක්දැයි හඳුනා ගැනීමට සහ එයට ප්‍රායෝගික උදාහරණ (සුක්කානම, ටැප් එක) දීමට පුරුදු වන්න.
වියාචනය (Disclaimer)
Idasara Academy ඉගෙනුම් සම්පත් නිර්මාණය කර ඇත්තේ සිසුන්ට මගපෙන්වීම, පුහුණුව සහ අධ්‍යයන උපායමාර්ග ලබාදී සහයෝගය දැක්වීමටය.
කෙසේ වෙතත්, සියලුම විභාග සහ නිල අවශ්‍යතා සඳහා, සිසුන් අනිවාර්යයෙන්ම ශ්‍රී ලංකා අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශයේ, අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද නිල පෙළපොත් සහ සම්පත් පරිශීලනය කළ යුතුය.
ජාතික විභාග සඳහා අන්තර්ගතයේ නිල බලය ලත් මූලාශ්‍රය වනුයේ රජය විසින් නිකුත් කරනු ලබන මෙම ප්‍රකාශනයි.