මෙම මාර්ගෝපදේශය මගින් අර්ධ සන්නායක, ඩයෝඩ, ට්‍රාන්සිස්ටර සහ ඒවායේ ප්‍රධාන යෙදීම් පිළිබඳව විභාගයට අත්‍යවශ්‍ය කරුණු, පරිපථ සටහන් සහ මතක තබා ගැනීමේ උපක්‍රම සරලව පැහැදිලි කරයි.

1. පාඩමේ සාරාංශය (කෙටි සටහන)

• අර්ධ සන්නායක (Semiconductors):

• අර්ථ දැක්වීම: සන්නායක සහ පරිවාරක අතරමැදි සන්නායකතා ගුණ ඇති ද්‍රව්‍ය (උදා: සිලිකන් (Si), ජර්මේනියම් (Ge)).

• වර්ග:

1. නිසග අර්ධ සන්නායක: ශුද්ධ අර්ධ සන්නායක ද්‍රව්‍ය.

2. බාහිර අර්ධ සන්නායක: සන්නායකතාව වැඩි කිරීමට අපද්‍රව්‍ය මාත්‍රණය කළ අර්ධ සන්නායක.

• n-වර්ගය: V කාණ්ඩයේ මූලද්‍රව්‍ය (උදා: පොස්පරස්) මාත්‍රණය කර ඇත. බහුතර වාහක ඉලෙක්ට්‍රෝන (ඍණ) වේ.

• p-වර්ගය: III කාණ්ඩයේ මූලද්‍රව්‍ය (උදා: බෝරෝන්) මාත්‍රණය කර ඇත. බහුතර වාහක කුහර (ධන) වේ.

• p-n සන්ධි ඩයෝඩය:

• ව්‍යුහය: p-වර්ගයේ සහ n-වර්ගයේ අර්ධ සන්නායක කැබලි දෙකක් සන්ධි කිරීමෙන් සාදයි.

• ක්‍රියාකාරීත්වය: ධාරාව එක් දිශාවකට පමණක් ගමන් කිරීමට සලස්වයි.

1. පෙර නැඹුරුව (Forward Bias): p-අග්‍රයට ධන (+), n-අග්‍රයට ඍණ (-) සම්බන්ධ කළ විට ධාරාව ගලයි.

2. පසු නැඹුරුව (Reverse Bias): p-අග්‍රයට ඍණ (-), n-අග්‍රයට ධන (+) සම්බන්ධ කළ විට ධාරාව නොගලයි.

• ඍජුකරණය (Rectification):

• අර්ථ දැක්වීම: ප්‍රත්‍යාවර්ත ධාරාවක් (AC) ඒක දිශ ධාරාවක් (DC) බවට පත් කිරීම.

• වර්ග:

1. අර්ධ තරංග ඍජුකරණය: ඩයෝඩ 1ක් භාවිත කරයි. AC තරංගයෙන් අර්ධයක් පමණක් ප්‍රතිදානය කරයි.

2. පූර්ණ තරංග ඍජුකරණය: ඩයෝඩ 4ක් (සේතු ඍජුකාරකය) භාවිත කරයි. AC තරංගයේ කොටස් දෙකම එකම දිශාවට හරවා ප්‍රතිදානය කරයි.

• සුමටනය (Smoothing): ඍජුකරණය කළ ප්‍රතිදානයේ ඇති κυματισම් අඩු කිරීමට ප්‍රතිදානයට සමාන්තරගතව ධාරිත්‍රකයක් යොදයි.

• ට්‍රාන්සිස්ටරය (npn):

• ව්‍යුහය: අග්‍ර 3ක් ඇත: පාදම (B), සංග්‍රාහකය (C), විමෝචකය (E).

• ප්‍රධාන භාවිත:

1. වර්ධකයක් ලෙස (Amplifier): කුඩා පාදම් ධාරාවක් (Ib) මගින් විශාල සංග්‍රාහක ධාරාවක් (Ic) පාලනය කිරීම.

2. ස්විචයක් ලෙස (Switch): පාදම-විමෝචක වෝල්ටීයතාව 0.7V (සිලිකන් සඳහා) පමණ වන විට "ON" තත්ත්වයටත්, ඊට අඩු විට "OFF" තත්ත්වයටත් පත්වීම.

2. විභාගයට වැදගත් කරුණු

1. සංකේත: ඩයෝඩය, ආලෝක විමෝචක ඩයෝඩය (LED), සහ npn ට්‍රාන්සිස්ටරය සඳහා වන සම්මත ඉලෙක්ට්‍රොනික සංකේත නිවැරදිව ඇඳීමට පුහුණු වන්න.

2. ඩයෝඩයේ ක්‍රියාකාරීත්වය: ඩයෝඩයක් පෙර සහ පසු නැඹුරු කරන ආකාරය සහ එම අවස්ථා වලදී ධාරාව ගලන/නොගලන ආකාරය පැහැදිලි කිරීමට හැකි විය යුතුය.

3. ඍජුකාරක පරිපථ: අර්ධ තරංග සහ පූර්ණ තරංග (සේතු) ඍජුකාරක පරිපථ සටහන් ඇඳීමට සහ ඒවායේ ආදාන සහ ප්‍රතිදාන තරංග ආකාර ඇඳීමට පුහුණු වන්න.

4. ට්‍රාන්සිස්ටරයේ භාවිත: ට්‍රාන්සිස්ටරය ස්විචයක් ලෙස ක්‍රියා කරන ආකාරය (විශේෂයෙන් LDR වැනි සංවේදකයක් සමඟ යෙදෙන පරිපථ) සහ වර්ධකයක් ලෙස ක්‍රියා කරන මූලධර්මය (කුඩා Ib ධාරාවකින් විශාල Ic ධාරාවක් පාලනය) ඉතා වැදගත්.

5. n-වර්ගය සහ p-වර්ගය: n-වර්ගයේ බහුතර වාහක ඉලෙක්ට්‍රෝන බවත්, p-වර්ගයේ බහුතර වාහක කුහර බවත් මතක තබා ගන්න.

3. මතක තබා ගැනීමේ උපක්‍රම (Tips & Tricks)

• ඩයෝඩ සංකේතය: සංකේතයේ ඇති ත්‍රිකෝණයේ (ඊතලයේ) දිශාව, සම්මත ධාරාව ගමන් කළ හැකි දිශාව පෙන්වයි. ඊතලයට හරස්ව ඇති ඉර, ධාරාව ගැලීම නවත්වන "තාප්පයක්" ලෙස සිතන්න.

• ට්‍රාන්සිස්ටරය (npn):

• Not Pointing iN -> npn ට්‍රාන්සිස්ටරයේ විමෝචක ඊතලය පිටතට යොමු වී ඇත.

• ස්විචයක් ලෙස: පාදම (Base) යනු වතුර කරාමයක් වැනිය. පාදමට කුඩා වෝල්ටීයතාවක් (කරාමය ඇරීම) දුන් විට, සංග්‍රාහකය සහ විමෝචකය අතරින් විශාල ධාරාවක් (වතුර) ගලා යයි.

• ඍජුකරණය:

• අර්ධ තරංග: AC තරංගයෙන් "අඩක්" පමණයි ගන්නේ.

• පූර්ණ තරංග: AC තරංගය "සම්පූර්ණයෙන්ම" ප්‍රයෝජනයට ගන්නවා.

4. විභාග ගැටළු සඳහා ඉඟි

• MCQ: ඉලෙක්ට්‍රොනික උපාංගවල සංකේත, n-වර්ග සහ p-වර්ග අර්ධ සන්නායකවල බහුතර වාහක, ඩයෝඩයක මූලික ක්‍රියාව, සහ ට්‍රාන්සිස්ටරයක ප්‍රධාන භාවිත පිළිබඳ ප්‍රශ්න බලාපොරොත්තු වන්න.

• ව්‍යුහගත රචනා:

• පූර්ණ තරංග සේතු ඍජුකාරකයක පරිපථ සටහනක් දී, එහි ආදාන සහ ප්‍රතිදාන තරංග ආකාර ඇඳීමට පැවසීම ඉතා සුලභ ප්‍රශ්නයකි.

• ට්‍රාන්සිස්ටරයක් ස්විචයක් ලෙස යොදාගත් පරිපථයක් (උදා: අඳුර වැටෙන විට දැල්වෙන LDR පරිපථය) දී, එහි ක්‍රියාකාරීත්වය පැහැදිලි කිරීමට පැවසීම.

• රචනා:

• "p-n සන්ධි ඩයෝඩයක් පෙර නැඹුරු සහ පසු නැඹුරු කළ විට එහි ක්‍රියාකාරීත්වය පැහැදිලි කරන්න. ප්‍රත්‍යාවර්ත ධාරාවක් ඍජුකරණය සඳහා ඩයෝඩ යොදාගන්නා ආකාරය අර්ධ තරංග සහ පූර්ණ තරංග ඍජුකාරක පරිපථ ඇසුරින් විස්තර කරන්න."

• "ට්‍රාන්සිස්ටරයක මූලික ව්‍යුහය හඳුන්වා, එය වර්ධකයක් ලෙස සහ ස්විචයක් ලෙස ක්‍රියා කරන ආකාරය සරල පරිපථ සටහන් ඇසුරින් පැහැදිලි කරන්න."