යමක් එසවීමට, තල්ලු කිරීමට අපට "ශක්තිය" අවශ්‍ය බව අපි දන්නවා. එසේ කරන විට "කාර්යයක්" සිදුවෙනවා. යම් කාර්යයක් කොතරම් ඉක්මනින් කරනවාද යන්න "ජවය" මගින් මනිනවා. මේ පාඩමෙන් අපි මේ සංකල්ප තුන අතර ඇති විද්‍යාත්මක සම්බන්ධය සහ ඒවාට අදාළ සරල ගණනය කිරීම් ගැන ඉගෙන ගනිමු.

කෙටි සටහන් (Short Notes):

1. කාර්යය (Work):

• වස්තුවක් මත බලයක් යෙදූ විට, එම බලයේ දිශාවට වස්තුව විස්ථාපනය වේ නම්, කාර්යයක් සිදු වූ බව කියනු ලැබේ.

• කාර්යය = බලය (F) × බලයේ දිශාවට වූ විස්ථාපනය (s)

• SI ඒකකය ජූල් (J) වේ.

2. ශක්තිය (Energy):

• කාර්යය කිරීමේ හැකියාවයි.

• SI ඒකකයද ජූල් (J) වේ.

• යාන්ත්‍රික ශක්තිය ප්‍රධාන ආකාර දෙකකි:

• චාලක ශක්තිය (Ek): වස්තුවක චලිතය නිසා ඇතිවන ශක්තිය.

• Ek=21mv2 (m=ස්කන්ධය, v=ප්‍රවේගය)

• විභව ශක්තිය (Ep): වස්තුවක පිහිටීම හෝ හැඩය නිසා ගබඩා වී ඇති ශක්තිය.

• ගුරුත්වාකර්ෂණ විභව ශක්තිය: Ep=mgh (m=ස්කන්ධය, g=ගුරුත්වජ ත්වරණය, h=සිරස් උස)

3. ශක්ති සංස්ථිතිය:

• ශක්තිය මැවීමක් හෝ විනාශයක් කළ නොහැක. කළ හැක්කේ එක් ශක්ති ආකාරයකින් තවත් ශක්ති ආකාරයකට පරිවර්තනය කිරීම පමණි.

• උදා: ඉහළක සිට වැටෙන ගලක විභව ශක්තිය, චාලක ශක්තිය බවට පත්වේ.

4. ජවය (Power):

• කාර්යය කිරීමේ ශීඝ්‍රතාවයි (කාර්යය කරන වේගය).

• ජවය (P) = කරන ලද කාර්යය (W) / ගත වූ කාලය (t)

• SI ඒකකය වොට් (W) වේ.

ඉඟි සහ කෙටි ක්‍රම (Tips & Tricks):

• කාර්යය = 0?: ඔබ බිත්තියක් කොතරම් වෙලා තල්ලු කරගෙන සිටියත්, බිත්තිය චලනය නොවන්නේ නම්, විද්‍යාත්මකව ඔබ කළ කාර්යය ශුන්‍ය (0) වේ.

• ශක්ති පරිවර්තනය: ඔංචිල්ලාවක් පදින ළමයෙක් ගැන හිතන්න.

• ඉහළම තැනදී -> විභව ශක්තිය උපරිමයි, චාලක ශක්තිය ශුන්‍යයි.

• පහළම තැනදී -> චාලක ශක්තිය උපරිමයි, විභව ශක්තිය අවමයි.

• ජවය සරලව: එකම ගඩොල් ගොඩ දෙදෙනෙක් උස්සනවා. එක්කෙනෙක් විනාඩි 10කින් උස්සනවා, අනිකා විනාඩි 5කින් උස්සනවා. දෙන්නම කරන්නේ එකම කාර්යය ප්‍රමාණයක්. නමුත් විනාඩි 5න් ඉවර කරපු කෙනාගේ ජවය වැඩියි.

විභාගය සඳහා වැදගත් කරුණු (Important Points for Exam):

1. අර්ථ දැක්වීම්: කාර්යය, ශක්තිය සහ ජවය යනු කුමක්දැයි අර්ථ දැක්වීමට සහ ඒවායේ SI ඒකක නම් කිරීමට පුරුදු වන්න.

2. සමීකරණ භාවිතය: Ep=mgh, Ek=21mv2 සහ P=W/t යන සමීකරණ භාවිතයෙන් කරන සරල ගණනය කිරීම් විභාගයට බහුලව පැමිණේ.

3. ඒකක ගැන සැලකිලිමත් වන්න: ගණන් හදන විට ස්කන්ධය කිලෝග්‍රෑම් (kg) වලින්ද, දුර/උස මීටර් (m) වලින්ද, කාලය තත්පර (s) වලින්ද ආදේශ කිරීමට වග බලා ගන්න.

4. ශක්ති පරිවර්තන: දෙන ලද ප්‍රායෝගික අවස්ථාවක (උදා: ජල විදුලි බලාගාරයක්, දැල්වෙන විදුලි බුබුලක්) සිදුවන ප්‍රධාන ශක්ති පරිවර්තන මොනවාදැයි හඳුනා ගැනීමට පුරුදු වන්න.