අපේ ගෙවල්වල විදුලි උපකරණ ක්‍රියා කරන්නේ, දුරකථන ආරෝපණය වෙන්නේ ධාරා විද්‍යුතය නිසයි. මේ පාඩමෙන් අපි විදුලි පරිපථයක් හරහා විදුලිය ගලා යන ආකාරය පාලනය කරන මූලික නියම සහ රාශීන් ගැන ඉගෙන ගන්නවා. ඕම්ගේ නියමය සහ ප්‍රතිරෝධක සම්බන්ධ කරන ආකාරය මේ පාඩමේ හදවත වගේ.

කෙටි සටහන් (Short Notes):

1. මූලික රාශීන් තුන:

• විද්‍යුත් ධාරාව (I): සන්නායකයක් හරහා ඒකක කාලයකදී ගලන ආරෝපණ ප්‍රමාණය (ඉලෙක්ට්‍රෝන ගැලීම). SI ඒකකය ඇම්පියර් (A) වේ.

• විභව අන්තරය (V): පරිපථයක ලක්ෂ්‍ය දෙකක් අතර ධාරාවක් ගලා යාමට සලස්වන "තෙරපුම" හෙවත් ශක්ති වෙනස. SI ඒකකය වෝල්ට් (V) වේ.

• ප්‍රතිරෝධය (R): විද්‍යුත් ධාරාව ගලා යාමට ඇති බාධාව. SI ඒකකය ඕම් (Ω) වේ.

1. ඕම්ගේ නියමය (Ohm's Law):

• සන්නායකයක උෂ්ණත්වය නියතව පවතින විට, ඒ හරහා ගලන ධාරාව, එහි දෙකෙළවර විභව අන්තරයට අනුලෝමව සමානුපාතික වේ.

• ප්‍රධාන සමීකරණය: V = IR

1. ප්‍රතිරෝධක සම්බන්ධ කරන ක්‍රම:

• ශ්‍රේණිගත සම්බන්ධය (Series Connection): ප්‍රතිරෝධක එකක් පසුපස එකක් ලෙස සම්බන්ධ කිරීම.

  • පරිපථයේ ධාරාව (I) සෑම තැනම සමාන වේ.

  • සමක ප්‍රතිරෝධය: RT=R1+R2+...

  • සමාන්තරගත සම්බන්ධය (Parallel Connection): ප්‍රතිරෝෝධක එකිනෙකට සමාන්තරව සම්බන්ධ කිරීම.

    • විභව අන්තරය (V) සෑම ප්‍රතිරෝධකයක් හරහාම සමාන වේ.

    • සමක ප්‍රතිරෝධය: RT1=R11+R21+...

ඉඟි සහ කෙටි ක්‍රම (Tips & Tricks):

• වතුර නළය ගැන හිතන්න:

  • විභව අන්තරය (V) -> වතුර ටැංකියේ උස (වතුර තෙරපුම).

  • ධාරාව (I) -> නළයෙන් ගලන වතුර ප්‍රමාණය.

  • ප්‍රතිරෝධය (R) -> නළයේ සිහින් බව (වතුර ගැලීමට ඇති බාධාව).

• ඕම්ගේ නියම ත්‍රිකෝණය: V අකුර උඩිනුත්, I සහ R අකුරු පහළිනුත් ත්‍රිකෝණයක ලියාගන්න. ඕනෑම රාශියක් හොයන්න, එය අතින් වැසූ විට ඉතිරි රාශීන් දෙක අතර සම්බන්ධය පෙනේ.

• සමාන්තරගත ප්‍රතිරෝධය: සමාන්තරගතව සම්බන්ධ කළ විට, සමක ප්‍රතිරෝධය (RT) සැමවිටම පරිපථයේ ඇති කුඩාම ප්‍රතිරෝධයටත් වඩා අඩු අගයක් ගනී. මෙය බහුවරණ ප්‍රශ්න සඳහා ඉතා වැදගත් ඉඟියකි.

විභාගය සඳහා වැදගත් කරුණු (Important Points for Exam):

1. ඕම්ගේ නියමය: V = IR සමීකරණය භාවිතයෙන් කරන ගණනය කිරීම් විභාගයට අනිවාර්යයෙන්ම පැමිණේ. V, I, R වලින් රාශීන් දෙකක් දී, අනෙක් රාශිය සෙවීමට හොඳින් පුහුණු වන්න.

2. සමක ප්‍රතිරෝධය ගණනය කිරීම: ශ්‍රේණිගත සහ සමාන්තරගත පරිපථ සඳහා සමක ප්‍රතිරෝධය (RT) ගණනය කිරීමට දෙන ගැටලු බහුලව පැමිණේ.

3. පරිපථ විශ්ලේෂණය: සරල පරිපථයක රූප සටහනක් දී, එහි එක් එක් ප්‍රතිරෝධකය හරහා ගලන ධාරාව හෝ දෙකෙළවර විභව අන්තරය සෙවීමට අසන ප්‍රශ්න සඳහා සූදානම් වන්න.

4. අර්ථ දැක්වීම්: විද්‍යුත් ධාරාව, විභව අන්තරය, ප්‍රතිරෝධය යන මූලික රාශීන් නිවැරදිව අර්ථ දැක්වීමට පුරුදු වන්න.

5. ප්‍රතිරෝධය කෙරෙහි බලපාන සාධක: සන්නායකයක ප්‍රතිරෝධය, එහි දිග, හරස්කඩ වර්ගඵලය සහ ද්‍රව්‍ය වර්ගය මත රඳා පවතින බව මතක තබා ගන්න.