මෙම පාඩම රසායන විද්‍යාවේ මූලික සංකල්ප ආවරණය කරන අතර, විභාගයේදී අර්ථ දැක්වීම්, ප්‍රතික්‍රියා සහ ප්‍රායෝගික යෙදීම් පිළිබඳව ප්‍රශ්න අසනු ලැබේ. මෙම මාර්ගෝපදේශය එම සියලුම කොටස් ආවරණය කරයි.

1. පාඩමේ සාරාංශය (කෙටි සටහන)

• අම්ල:

• අර්ථ දැක්වීම: ජලීය ද්‍රාවණයේදී හයිඩ්‍රජන් අයන (H⁺) මුදාහරින ද්‍රව්‍ය වේ.

• ගුණ: ඇඹුල් රසැතියි, නිල් ලිට්මස් රතු කරයි, pH අගය 7ට අඩුය, සක්‍රීය ලෝහ සමග ප්‍රතික්‍රියා කර H₂ වායුව පිට කරයි, කාබනේට සමග ප්‍රතික්‍රියා කර CO₂ වායුව පිට කරයි.

• වර්ග:

• ප්‍රබල අම්ල: ජලයේදී සම්පූර්ණයෙන්ම අයනීකරණය වේ (උදා: HCl, H₂SO₄).

• දුබල අම්ල: ජලයේදී අර්ධ වශයෙන් අයනීකරණය වේ (උදා: CH₃COOH - විනාකිරි, සිට්‍රික් අම්ලය).

• භස්ම:

• අර්ථ දැක්වීම: ජලීය ද්‍රාවණයේදී හයිඩ්‍රොක්සයිඩ් අයන (OH⁻) මුදාහරින ද්‍රව්‍ය වේ.

• ගුණ: කටුක රසැතියි, සබන් වැනි ලිස්සන සුළු ස්වභාවයක් ඇත, රතු ලිට්මස් නිල් කරයි, pH අගය 7ට වැඩිය.

• වර්ග:

• ප්‍රබල භස්ම: ජලයේදී සම්පූර්ණයෙන්ම අයනීකරණය වේ (උදා: NaOH, KOH).

• දුබල භස්ම: ජලයේදී අර්ධ වශයෙන් අයනීකරණය වේ (උදා: NH₄OH - ඇමෝනියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ්).

• ක්ෂාර: ජලයේ දියවන භස්ම ක්ෂාර ලෙස හැඳින්වේ.

• උදාසීනීකරණය:

• ක්‍රියාවලිය: අම්ලයක් සහ භස්මයක් අතර ප්‍රතික්‍රියාවෙන් ලවණයක් සහ ජලය සෑදීමයි.

• අයනිකව: H+(aq)+OH−(aq)→H2O(l)

• උදාහරණය: HCl(අම්ලය)+NaOH(භස්මය)→NaCl(ලවණය)+H2O(ජලය)

2. විභාගයට වැදගත් කරුණු

1. අර්ථ දැක්වීම්: අම්ල, භස්ම, ක්ෂාර, උදාසීනීකරණය සහ දර්ශක යනු මොනවාදැයි නිවැරදිව අර්ථ දැක්වීමට හැකි විය යුතුය.

2. ප්‍රබල සහ දුබල: ප්‍රබල සහ දුබල අම්ල/භස්ම අතර වෙනස "අයනීකරණ මට්ටම" මත පදනම් වන බව මතක තබා ගන්න. එක් එක් වර්ගයට උදාහරණයක් බැගින් දැන සිටීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.

3. pH අගය: pH අගය 7 උදාසීන බවත්, 7ට අඩු අගයන් ආම්ලික බවත් (අගය අඩු වන තරමට ආම්ලිකතාවය වැඩියි), 7ට වැඩි අගයන් භාස්මික බවත් (අගය වැඩි වන තරමට භාස්මිකතාවය වැඩියි) දැන සිටීම වැදගත්.

4. රසායනික ප්‍රතික්‍රියා:

• උදාසීනීකරණ ප්‍රතික්‍රියා සඳහා තුලිත රසායනික සමීකරණ ලිවීමට පුහුණු වන්න.

• සක්‍රීය ලෝහයක් + තනුක අම්ලයක් → ලවණයක් + හයිඩ්‍රජන් වායුව

• ලෝහ කාබනේටයක් + තනුක අම්ලයක් → ලවණයක් + ජලය + කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුව

1. ප්‍රායෝගික යෙදීම්: උදාසීනීකරණයේ ප්‍රායෝගික යෙදීම් (ආමාශයේ අම්ල ගතියට ප්‍රති-අම්ල ගැනීම, දෙබර විෂට දෙහි ඇඹුල් ගැල්වීම, පසෙහි ආම්ලිකතාවට හුණු දැමීම) විභාගයේදී බහුලව අසනු ලැබේ.

3. මතක තබා ගැනීමේ උපක්‍රම (Tips & Tricks)

• අම්ල: අම්ල වල නම අවසානයේ බොහෝ විට "-ක් අම්ලය" ලෙස යෙදේ (උදා: සල්ෆියුරික්, නයිට්‍රික්).

• භස්ම: භස්ම වල නම අවසානයේ බොහෝ විට "-හයිඩ්‍රොක්සයිඩ්" ලෙස යෙදේ (උදා: සෝඩියම් හයිඩ්‍රොක්සයිඩ්).

• උදාසීනීකරණය: අම්ලය + භස්මය → ලවණය + ජලය. මෙය පාඩමේ ඇති වැදගත්ම ප්‍රතික්‍රියාවයි.

• දර්ශක වර්ණ: "ෆිනොප්තලීන් භස්ම වලට රෝස පාටට කැමතියි" ලෙස මතක තබා ගන්න. අම්ල වලදී එය අවර්ණ වේ.

4. විභාග ගැටළු සඳහා ඉඟි

• MCQ: ප්‍රබල/දුබල අම්ල/භස්ම හඳුනාගැනීම, දර්ශක වර්ණ විපර්යාස, pH අගය සහ උදාසීනීකරණයේ ප්‍රායෝගික යෙදීම් පිළිබඳ ප්‍රශ්න බලාපොරොත්තු වන්න.

• ව්‍යුහගත රචනා:

• උදාසීනීකරණ ප්‍රතික්‍රියාවක් සඳහා තුලිත සමීකරණයක් ලිවීමට.

• නොදන්නා ද්‍රාවණයක් අම්ලයක්ද, භස්මයක්ද යන්න හඳුනාගැනීමට ලිට්මස් භාවිත කරන ආකාරය විමසීම.

• එදිනෙදා ජීවිතයේ උදාසීනීකරණ අවස්ථාවක් දී, එහි සිදුවන රසායනික ක්‍රියාවලිය පැහැදිලි කිරීමට පැවසීම.

• රචනා:

• "අම්ල සහ භස්ම වල භෞතික සහ රසායනික ගුණ සංසන්දනය කර, උදාසීනීකරණ ප්‍රතික්‍රියාවේ ප්‍රායෝගික වැදගත්කම උදාහරණ 3ක් ඇසුරින් පැහැදිලි කරන්න."

• "ප්‍රබල අම්ල සහ දුබල අම්ල අතර වෙනස පැහැදිලි කරන්න. සින්ක් ලෝහ කැබැල්ලක් ප්‍රබල අම්ලයකට සහ දුබල අම්ලයකට වෙන වෙනම දැමූ විට නිරීක්ෂණය කළ හැකි වෙනස කුමක්ද? ඊට හේතු දක්වන්න."