මෙම මාර්ගෝපදේශය මඟින් ආලෝකයේ පරාවර්තනය, වර්තනය, දර්පණ සහ කාච මගින් සෑදෙන ආකාරය සහ විභාගයට අත්‍යවශ්‍ය කිරණ සටහන් පිළිබඳව සරලව පැහැදිලි කරයි.

1. පාඩමේ සාරාංශය (කෙටි සටහන)

• ආලෝක පරාවර්තනය: ආලෝක කිරණයක් පෘෂ්ඨයක වැදී ආපසු හැරී ඒම.

• පරාවර්තන නියම:

• පතන කිරණය, පරාවර්තන කිරණය සහ පතන ලක්ෂ්‍යයේ අභිලම්බය එකම තලයක පිහිටයි.

• පතන කෝණය (i) = පරාවර්තන කෝණය (r).

• දර්පණ:

• තල දර්පණ: අතාත්වික, උඩුකුරු, පාර්ශ්විකව අපවර්තනය වූ, වස්තුවට සමාන ප්‍රමාණයේ වේ. වස්තු දුර = දුර.

• වක්‍ර (ගෝලීය) දර්පණ:

• අවතල දර්පණ: පරාවර්තක පෘෂ්ඨය ඇතුළට වක්‍ර වී ඇත (ආලෝකය අභිසාරී කරයි).

• උත්තල දර්පණ: පරාවර්තක පෘෂ්ඨය පිටතට වක්‍ර වී ඇත (ආලෝකය අපසාරී කරයි).

• ආලෝක වර්තනය: ආලෝක කිරණයක් එක් මාධ්‍යයක සිට වෙනත් මාධ්‍යයකට ගමන් කිරීමේදී නැමී ගමන් කිරීම.

• නියම: විරල මාධ්‍යයක සිට ඝන මාධ්‍යයකට යන විට අභිලම්බය වෙතට නැමේ. ඝන මාධ්‍යයක සිට විරල මාධ්‍යයකට යන විට අභිලම්බයෙන් ඉවතට නැමේ.

• පූර්ණ අභ්‍යන්තර පරාවර්තනය: ඝන මාධ්‍යයක සිට විරල මාධ්‍යයකට ආලෝකය ගමන් කිරීමේදී, පතන කෝණය අවධි කෝණයට වඩා වැඩි වූ විට, කිරණය වර්තනය නොවී නැවත එම මාධ්‍යය තුළටම පරාවර්තනය වීම.

• කාච:

• උත්තල කාච: මැදින් මහත්, දෙකෙළවරින් සිහින් ය (ආලෝකය අභිසාරී කරයි).

• අවතල කාච: මැදින් සිහින්, දෙකෙළවරින් මහත් ය (ආලෝකය අපසාරී කරයි).

• වර්ග:

• තාත්වික : ආලෝක කිරණ සැබවින්ම හමුවීමෙන් සෑදේ. තිරයක් මතට ගත හැක. සාමාන්‍යයෙන් උඩුකුරු වේ.

• අතාත්වික : ආලෝක කිරණ සැබවින්ම හමුනොවන නමුත්, හමුවන්නා සේ පෙනෙන ස්ථානයක සෑදේ. තිරයක් මතට ගත නොහැක. සාමාන්‍යයෙන් උඩුකුරු වේ.

2. විභාගයට වැදගත් කරුණු

• අර්ථ දැක්වීම්: පරාවර්තනය, වර්තනය, අවධි කෝණය, පූර්ණ අභ්‍යන්තර පරාවර්තනය, නාභීය දුර.

• කිරණ සටහන් ඇඳීම: මෙය මෙම පාඩමේ ඇති වැදගත්ම කුසලතාවයි. අවතල/උත්තල දර්පණ සහ අවතල/උත්තල කාච සඳහා වස්තුව විවිධ ස්ථානවල තැබූ විට සෑදෙන ආකාරය කිරණ සටහන් මගින් ඇඳීමට හොඳින් පුහුණු වන්න.

• භාවිතා කරන ප්‍රධාන කිරණ 3:

1. ප්‍රධාන අක්ෂයට සමාන්තරව එන කිරණය, පරාවර්තනයෙන්/වර්තනයෙන් පසු නාභිය හරහා යයි (හෝ නාභියෙන් එන්නා සේ පෙනේ).

2. නාභිය හරහා එන කිරණය, පරාවර්තනයෙන්/වර්තනයෙන් පසු ප්‍රධාන අක්ෂයට සමාන්තරව යයි.

3. වක්‍රතා කේන්ද්‍රය (දර්පණ සඳහා) හෝ ප්‍රකාශ කේන්ද්‍රය (කාච සඳහා) හරහා එන කිරණය නොනැමී ඒ දිගේම ගමන් කරයි.

•  එක් එක් දර්පණය/කාචය මගින්, වස්තුව විවිධ ස්ථානවල තැබූ විට සෑදෙන වල ලක්ෂණ (තාත්වික/අතාත්වික, උඩුකුරු/යටිකුරු, විශාල/කුඩා/සමාන) වගුගත කර මතක තබා ගන්න.

• ප්‍රායෝගික යෙදීම්:

• අවතල දර්පණ: දන්ත වෛද්‍යවරුන් භාවිත කරන දර්පණ, රැවුල බෑමේ දර්පණ, වාහන ප්‍රධාන ලාම්පු.

• උත්තල දර්පණ: වාහනවල පැති කණ්ණාඩි, වෙළඳසැල් වල ආරක්ෂක දර්පණ.

• උත්තල කාච: විශාලක කාච (සරල අන්වීක්ෂය), ඇස් කණ්ණාඩි (දුර පෙනීමේ දුර්වලතා වලට).

• අවතල කාච: ඇස් කණ්ණාඩි (ළඟ පෙනීමේ දුර්වලතා වලට).

3. මතක තබා ගැනීමේ උපක්‍රම (Tips & Tricks)

1. දර්පණ සහ කාච:

• අවතල (Concave): "Cave" (ගුහාව) වගේ ඇතුළට ගිලී ඇත. ආලෝකය එකතු කරයි (අභිසාරී).

• උත්තල (Convex): පිටතට නෙරා ඇත. ආලෝකය විසුරුවයි (අපසාරී).

1. උත්තල කාචයක : වස්තුව කාචයේ සිට ඈතට ගෙන යන විට, තාත්වික කාචය දෙසට ලං වන අතර කුඩා වේ. වස්තුව නාභියට වඩා ලං කළ විට පමණක් අතාත්වික, විශාල සෑදේ (විශාලක කාචය).

2. උත්තල දර්පණය සහ අවතල කාචය: මෙම දෙකෙන්ම සැමවිටම සෑදෙන්නේ අතාත්වික, උඩුකුරු, කුඩා පමණි. මෙය මතක තබා ගැනීමෙන් ඔබට බොහෝ ප්‍රශ්න පහසු වේ.

4. විභාග ගැටළු සඳහා ඉඟි

• බහුවරණ ප්‍රශ්න (MCQ): දර්පණ සහ කාච වල ප්‍රායෝගික භාවිත, සරල කිරණ සටහනක මාර්ගය සම්පූර්ණ කිරීම, වල ලක්ෂණ (උදා: "වාහනයක පැති කණ්ණාඩියක් ලෙස වඩාත් සුදුසු වන්නේ කුමන දර්පණ වර්ගයද?").

• ව්‍යුහගත රචනා ප්‍රශ්න:

• අනිවාර්යයෙන්ම: කිරණ සටහනක් ඇඳීමට පැමිණේ. වස්තුව තබා ඇති ස්ථානය දී, සෑදෙන ස්ථානය සහ එහි ලක්ෂණ විමසයි.

• පූර්ණ අභ්‍යන්තර පරාවර්තනය සිදුවීමට අවශ්‍ය කොන්දේසි දෙක (ආලෝකය ඝන සිට විරල මාධ්‍යයකට යා යුතුය, පතන කෝණය අවධි කෝණයට වඩා වැඩි විය යුතුය) ලිවීමට පැමිණිය හැක.

• රචනා ප්‍රශ්න:

• "උත්තල කාචයක් භාවිතයෙන් වස්තුවක් විවිධ ස්ථානවල තැබීමේදී සෑදෙන වල ස්වභාවය කිරණ සටහන් ඇසුරින් පැහැදිලි කරන්න."

• "ප්‍රකාශ තන්තු (Optical Fibers) ක්‍රියාත්මක වන මූලධර්මය නම් කර, එහි ක්‍රියාකාරීත්වය පැහැදිලි කරන්න." (මූලධර්මය: පූර්ණ අභ්‍යන්තර පරාවර්තනය).