2

හැඳින්වීම

ප්‍රතිශත යනු O/L ගණිත ප්‍රශ්න පත්‍රයේ ඉතා ඉහළ ලකුණු වටිනාකමක් ඇති පාඩමකි. බදු, පොලී, ලාභ සහ අලාභ, වට්ටම් වැනි එදිනෙදා ජීවිතයට අදාළ ප්‍රායෝගික ගැටලු රාශියක් මෙම පාඩම යටතේ විභාගයට පැමිණේ. මෙම සංකල්ප නිවැරදිව අවබෝධ කර ගැනීමෙන් II වන ප්‍රශ්න පත්‍රයේ B කොටසේ ගැටලුවකට සාර්ථකව මුහුණ දීමට ඔබට හැකිවනු ඇත.

කෙටි සටහන් (Short Notes)

1. බදු වර්ග (Types of Taxes):

• වරිපනම් බදු (Rates): දේපළක (නිවසක, ව්‍යාපාරික ස්ථානයක) වාර්ෂික තක්සේරු වටිනාකම මත නියමිත ප්‍රතිශතයක් ලෙස පළාත් පාලන ආයතන මගින් අය කෙරේ.

• වාර්ෂික වරිපනම් බද්ද = වාර්ෂික තක්සේරු වටිනාකම × බදු ප්‍රතිශතය

• කාර්තුමය බද්ද = වාර්ෂික බද්ද / 4

• තීරු බදු (Customs Duty): භාණ්ඩ ආනයනය කිරීමේදී හෝ අපනයනය කිරීමේදී එම භාණ්ඩයේ වටිනාකම මත ප්‍රතිශතයක් ලෙස රේගුව මගින් අය කෙරේ.

• ආදායම් බදු (Income Tax): පුද්ගලයෙකුගේ හෝ ආයතනයක වාර්ෂික ආදායම යම් නිශ්චිත සීමාවක් ඉක්මවූ විට, එම අමතර ආදායම මත විවිධ ප්‍රතිශත යටතේ අය කෙරේ.

• එකතු කළ අගය මත බද්ද (VAT): භාණ්ඩයක හෝ සේවාවක වටිනාකම මත ප්‍රතිශතයක් ලෙස එකතු කර පාරිභෝගිකයාගෙන් අය කෙරේ.

2. සුළු පොලිය (Simple Interest):

• ණයට ගත් හෝ තැන්පත් කළ මුල් මුදල (Principal) මත පමණක් කාලය අනුව පොලිය ගණනය කිරීම සුළු පොලියයි.

• සූත්‍ර:

• වසරක පොලිය = මුල් මුදල (P) × වාර්ෂික පොලී අනුපාතිකය (R)

• වසර T ක් සඳහා මුළු පොලිය (I) = P × R × T

• ගෙවිය යුතු/ලැබෙන මුළු මුදල (A) = මුල් මුදල (P) + මුළු පොලිය (I)

මතක තබා ගත යුතු වැදගත් කරුණු (Important Points)

• බදු ගණනය: සෑම බදු වර්ගයක්ම ගණනය කරන්නේ කුමන වටිනාකම මතද යන්න පැහැදිලිව හඳුනාගන්න (උදා: වරිපනම් බදු - තක්සේරු වටිනාකම මත; VAT - භාණ්ඩයේ වටිනාකම මත).

• සුළු පොලියේ ස්වභාවය: සුළු පොලියේදී, සෑම වසරකම ලැබෙන හෝ ගෙවන පොලී මුදල නියතයකි. එය වෙනස් නොවේ.

• කාලය සහ පොලී අනුපාතිකය: පොලී අනුපාතිකය වාර්ෂික නම්, කාලය වසර වලින් ආදේශ කළ යුතුය. අනුපාතිකය මාසික නම්, කාලය මාස වලින් ආදේශ කළ යුතුය.

විභාග උපක්‍රම (Tips & Tricks)

• ප්‍රතිශත ගුණකය: ගණනය කිරීම් ඉක්මන් කිරීමට ප්‍රතිශත ගුණකය භාවිතා කරන්න.

• මිල වැඩිවීම: 15%ක VAT බද්දක් එකතු වූ විට, අවසාන වටිනාකම යනු මුල් වටිනාකමින් 115% කි.

• අවසාන වටිනාකම = මුල් වටිනාකම × (115/100)

• මිල අඩුවීම: 20%ක වට්ටමක් දුන් විට, ගෙවිය යුතු මිල යනු මුල් මිලෙන් 80% කි.

• ගෙවිය යුතු මිල = මුල් මිල × (80/100)

• ආපස්සට ගණනය කිරීම: බද්දක් එකතු කළ පසු වටිනාකම දී, මුල් වටිනාකම සෙවීමට ඇත්නම්, ප්‍රතිශත ගුණකයෙන් බෙදන්න.

• මුල් වටිනාකම = (15% VAT එකතු කළ පසු වටිනාකම) / (115/100)

• වචන ගැටලු: ගැටලුව හොඳින් කියවා, මුල් මුදල, පොලිය, බද්ද, වට්ටම ආදිය කුමක්දැයි නිවැරදිව හඳුනාගන්න. එක් එක් පියවර වෙන වෙනම ගණනය කිරීමෙන් වැරදීම් අවම කරගත හැක.

නිදසුන් ගැටලුව (Example Problem)

ගැටලුව: 12%ක වාර්ෂික සුළු පොලී අනුපාතිකයක් යටතේ රු. 10,000ක් ණයට ගත් පුද්ගලයෙකුට, පොලිය ලෙස රු. 3,600ක් ගෙවීමට කොපමණ කාලයක් ගතවේද?

විසඳුම:

1. දත්ත හඳුනාගැනීම:

• මුල් මුදල (P) = රු. 10,000

• වාර්ෂික පොලී අනුපාතිකය (R) = 12% (12/100)

• මුළු පොලිය (I) = රු. 3,600

• කාලය (T) = ? (සෙවිය යුතුය)

2. වසරක පොලිය ගණනය කිරීම:

• වසර 1ක පොලිය = P × R = 10,000 × (12/100) = රු. 1,200

3. කාලය සෙවීම:

• මුළු පොලිය, වසරක පොලියෙන් බෙදූ විට ගතවූ වසර ගණන ලැබේ.

• කාලය (T) = මුළු පොලිය / වසරක පොලිය

• T = 3,600 / 1,200 = 3

පිළිතුර: රු. 3,600ක පොලියක් ගෙවීමට වසර 3ක් ගතවේ.