2

කෙටි සටහන්

සීමාසහිත පොදු සමාගම්, තම ව්‍යාපාර සඳහා ප්‍රාග්ධනය (මුදල්) රැස්කර ගැනීම සඳහා සමාගමේ අයිතිය කුඩා කොටස් වලට බෙදා මහජනයාට විකුණනු ලබයි. මෙම කොටස් මිලදී ගැනීම සහ විකිණීම සිදුවන ස්ථානය කොටස් වෙළෙඳපොළ ලෙස හැඳින්වේ.

1. මූලික පද:

• කොටසක වෙළෙඳපොළ මිල (Market Price): කොටස් වෙළෙඳපොළේ යම් මොහොතක කොටසක් මිලදී ගැනීමට හෝ විකිණීමට හැකි මිල. මෙය නිරන්තරයෙන් වෙනස් විය හැක.

• ආයෝජනය කළ මුදල: කොටස් මිලදී ගැනීමට යොදවන මුළු මුදල. ආයෝජනය = කොටසක වෙළෙඳපොළ මිල මිලදී ගත් කොටස් ගණන

• ලාභාංශ (Dividend): සමාගම ලබන ලාභයෙන්, කොටස් හිමියන්ට වසරක් පාසා ගෙවන මුදල. මෙය කොටසකට ගෙවන මුදලක් ලෙස ප්‍රකාශ කරයි. වාර්ෂික ලාභාංශ ආදායම = කොටසකට ගෙවන ලාභාංශය × හිමි කොටස් ගණන

• ප්‍රාග්ධන ලාභය / අලාභය (Capital Gain / Loss): කොටස් මිලදී ගත් මිලට වඩා වැඩි මිලකට විකිණීමෙන් ලබන ලාභය "ප්‍රාග්ධන ලාභය" ලෙසත්, අඩු මිලකට විකිණීමෙන් වන පාඩුව "ප්‍රාග්ධන අලාභය" ලෙසත් හැඳින්වේ. ප්‍රාග්ධන ලාභය = (විකුණුම් මිල - ගැණුම් මිල) × කොටස් ගණන

විභාගයට වැදගත් කරුණු

• II වන ප්‍රශ්න පත්‍රයේ B කොටසේ මෙම පාඩමෙන් ගැටලුවක් පැමිණීමේ ඉහළ සම්භාවිතාවක් ඇත.

• සාමාන්‍යයෙන් ගැටලුවක පියවර කිහිපයක් අඩංගු වේ:

1. යම් මුදලක් ආයෝජනය කර කොටස් මිලදී ගැනීම.

2. වසරක් හෝ දෙකක් සඳහා ලාභාංශ ආදායමක් ලැබීම.

3. වෙළෙඳපොළ මිල වෙනස් වූ පසු, තමා සතු සියලු කොටස් විකිණීම.

• මුළු ලාභය ගණනය කිරීම: ආයෝජකයාට ලැබුණු මුළු ලාභය යනු ලාභාංශ ආදායම සහ ප්‍රාග්ධන ලාභය යන දෙකෙහිම එකතුවයි.

• ආදායම් ප්‍රතිශතය: ආයෝජකයා ලැබූ ලාභාංශ ආදායම, ඔහු ආයෝජනය කළ මුදලේ ප්‍රතිශතයක් ලෙස සෙවීමට ඇසීම සුලබ වේ. ආදායම් ප්‍රතිශතය = ආයෝජනය කළ මුදලවාර්ෂික ලාභාංශ ආදායම×100%

ඉඟි සහ කෙටි ක්‍රම

• පියවර හඳුනාගන්න: ගැටලුව හොඳින් කියවා එහි ඇති ප්‍රධාන පියවර තුන (මිලදී ගැනීම, ලාභාංශ ලැබීම, විකිණීම) හඳුනා ගන්න.

• කොටස් ගණන මුලින්ම සොයන්න: බොහෝ ගැටලුවලදී, ආයෝජනය කළ මුදල සහ කොටසක මිල දී ඇත. පළමු පියවර ලෙස, මිලදී ගත් කොටස් ගණන සොයා ගන්න. කොටස් ගණන = කොටසක වෙළෙඳපොළ මිලආයෝජනය කළ මුදල

• ලාභාංශ = වෙළෙඳපොළ මිල: "කොටසකට ලාභාංශය" සහ "කොටසක වෙළෙඳපොළ මිල" යනු දෙකකි. මේවා පටලවා නොගන්න. ලාභාංශ ආදායම ගණනය කරන්නේ ලාභාංශ අගය යොදාගෙනය.

• සංසන්දනය: ආයෝජන ක්‍රම දෙකක් (උදා: කොටස් වෙළෙඳපොළ සහ බැංකුවක මුදල් තැන්පත් කිරීම) සසඳන විට, එක් එක් ක්‍රමයෙන් ලැබෙන මුළු ආදායම හෝ ආදායම් ප්‍රතිශතය ගණනය කර වඩා වාසිදායක කුමක්දැයි තීරණය කරන්න.

මතක තබා ගත යුතු දේවල්

• ලාභාංශ ගණනය කරන්නේ කොටස් ගණනටයි: සමාගම කොපමණ ලාභාංශයක් ගෙවනවාද යන්න තීරණය වන්නේ ඔබ සතු කොටස් ගණන මත මිස, ඔබ එම කොටස් මිලදී ගත් මිල මත නොවේ.

• ප්‍රාග්ධන ලාභය ගණනය කරන්නේ මිල වෙනසටයි: ප්‍රාග්ධන ලාභය රඳා පවතින්නේ ඔබ කොටස් මිලදී ගත් මිල සහ විකුණු මිල අතර වෙනස මතයි.

• පැහැදිලි පිළිතුර: II වන ප්‍රශ්න පත්‍රයේදී එක් එක් ගණනය කිරීමේ පියවර සඳහා ලකුණු ලැබේ. "මිලදී ගත් කොටස් ගණන", "ලැබූ ලාභාංශ ආදායම", "ප්‍රාග්ධන ලාභය" ආදී සියලු පියවර පැහැදිලිව ලියා දක්වන්න.

මුළු ආදායම: කොටස් විකිණීමෙන් පසු ලැබෙන මුළු ආදායම ගැන විමසූ විට, කොටස් විකිණීමෙන් ලැබෙන මුදලට, ඒ වන තෙක් ලැබූ සියලු ලාභාංශ එකතු කිරීමට අමතක නොකරන්න.